سَگْوَنْد طایفۀ بزرگ لر، از طوایف باجولوند و گروه طوایف بالاگریوه، شامل دو شعبه به نام‌های رحیم‌خانی و عالیخانی است. سرزمین این مردم از غرب به شرق، از دو فرسخی خرم‌آباد تا کنار رودخانۀ سزار/دز گسترش یافته و شامل مناطقی مانند آستان، ازنا، کیان/کیهان، گریت و مَمیل/مهمیل میباشد. مناطق گرمسیر آنان نیز در حوزه‌های شوش و دزفول و در کنار رودخانۀ کرخه و مناطقی نظیر حسین‌آباد، لور، زیربند و دشت عباس واقع شده است. این طایفه به دلیل اختلافات میان خانزادگان، به نظر می‌رسد در سال ۱۳۱۹ق به دو گروه تقسیم شده است. این تقسیم‌بندی نتوانست از ادامه اختلافات و جنگ‌های طایفه‌ای جلوگیری کند. پس از این، رحیم‌خانی‌ها اراضی گرمسیری را تصرف کردند و از کوچ سالانه به اراضی سردسیری صرف‌نظر کردند، در حالی که گروه عالیخانی، اراضی سردسیری را در اختیار گرفتند و از سفر به گرمسیر خودداری کردند و به نواحی جنوبی خرم‌آباد و چگینی اکتفا کردند. رحیم‌خانی‌ها نیز برای مناطق گرمسیری، مراتع پشتکوه لرستان مانند کوت کادیان، ریزبند، ماشاب، گورابدالان، تپک و دیگر مناطق را انتخاب کردند و اطراف دزفول را به عنوان سردسیر خود برگزیدند. آن ها به عنوان یکی از طوایف سرکش شناخته می‌شدند و بیشتر از دیگر طوایف برای دولت مشکلاتی ایجاد می‌کردند. در سال ۱۲۴۲ هجری قمری، این طایفه با طایفۀ ساکی درگیر جنگ شدند و از حسام السلطنه، حاکم بروجرد، درخواست کمک کردند. در سال ۱۲۶۷ هجری قمری، طوایف متحد جودکی و دلفان علیه خانلرمیرزا احتشام الدوله شورش کردند و به سمت نواحی گرمسیری حرکت کردند. در نهایت، سگوندها بر ساکی‌ها پیروز شدند و اراضی آن‌ها را تصرف کردند. شیرمحمدخان ایلخانی سگوند عالیخانی و کریم بیگ ایل بیگی عالی خانی در آغاز عملیات قشون دولتی علیه عشایر لرستان از دولت حمایت کردند، اما پس از مدتی، کریم بیگ ایل بیگی به صفوف عشایر شورشی پیوست. در اواخر دوره قاجاریه، جمعیت سگوندها به حدود ۴ هزار خانوار رسید و بیشتر آن‌ها در نواحی گرمسیری و سردسیری سکونت داشتند. اما جمعیت چادرنشین سگوند به شدت کاهش یافته و به حدود ۲۴۸ خانوار رسیده است.
سگوند
لغت نامه دهخدا
سگوند. [ س َگ ْ وَ ]( اِخ ) نام یکی از دهستانهای بخش زاغه شهرستان خرم آباد، این دهستان در جنوب بخش واقع و محدود است از خاور به بخش دورود، از باختر به دهستان ده پیر بخش حومه،از شمال بکوه بلومان، از جنوب به بخش پاپی. موقعیت طبیعی کوهستانی و جلگه و هوای قسمتی از دهستان معتدل و قسمت دیگر که در دامنه کوه ها واقع گردیده سردسیرمیباشد آب از سرابهای وفائی، طویله، شاه وزکه و باقله که تشکیل رود آبستان را میدهد. مرتفعترین قلل جبال در این دهستان کوه های شاه ماران میان روکان - کمرسیاه بلومان و کنگرزه است. مراتع مرغوبی در سینه و دامنه دهستان وجود دارد. این ده از 35 آبادی تشکیل گردیده، جمعیت آن در حدود 6600 تن است. قراء مهم آن عبارتند از کریم آباد، باده، کیان پائین و ساکنین از طایفه سگوند میباشند. ( از فرهنگ جغرافیایی ایران ج 6 ).
سگوند. [ س َگ ْ وَ ] ( اِخ ) دهی از دهستان بن معلا بخش شوش شهرستان دزفول در دشت واقع شده و 1500 تن سکنه دارد. آب آن از رودخانه کرخه و محصول آن غلات، برنج، کنجد و شغل اهالی زراعت است. ساکنین آن از طایفه عشایر لر هستند. ( از فرهنگ جغرافیایی ایران ج 6 ).
فرهنگ فارسی
جملاتی از کلمه سگوند
همین‌طور نام طوایف سگوند و ساکی در لرستان به احتمال قوی از همین طوایف سکه‌ها باید ناشی شده باشد.
حسن‌گایار یکی از طایفه‌های ایل سگوند است. این طایفه ساکن در شهرستان نهاوند و شهرستان خرم‌آباد است.
