سوره انشراح

[ویکی فقه] سوره إنشراح. اِنْشِراح، نود و چهارمین سوره از قرآن مجید، دارای ۸ آیه، ۲۹ کلمه و ۱۰۲ حرف است. از این سوره در باب صلات سخن رفته است.
این سوره را محدثان، قاریان و مفسران، همواره با توجه به سرآغاز آن «اَلَم ْ نَشْرَح ْ» می نامیده اند، و ظاهراً از سر احتیاط، نام دیگری برآن نمی نهاده اند. اما، خطاطان و نسخه پردازان قرآن مجید از دیرباز در کتیبه بالای سوره، عنوان «الانشراح » را می نگاشته اند که مصدر فعل «الم نشرح » از باب «انفعال »، و حاصل معنای نخستین آیه سوره است و شاید هم وزنی آن با نام سوره های انشقاق و انفطار نیز ملحوظ بوده است. در سده گذشته، در مصحف امیری (چ بولاق، ۱۳۳۷ق ) که زیر نظر گروهی از علمای جامع الازهر مصر انتشار یافت، این سوره را «الشرح » عنوان نهاده اند و پس از آن، در برخی مصاحف و دوره های تفسیر قرآن کریم این عنوان متداول گردیده است. 
[ویکی فقه] اِنْشِراح، نود و چهارمین سوره از قرآن مجید، دارای ۸ آیه، ۲۹ کلمه و ۱۰۲ حرف است. از این سوره در باب صلات سخن رفته است.
این سوره را محدثان، قاریان و مفسران، همواره با توجه به سرآغاز آن «اَلَم ْ نَشْرَح ْ» می نامیده اند، و ظاهراً از سر احتیاط، نام دیگری برآن نمی نهاده اند. اما، خطاطان و نسخه پردازان قرآن مجید از دیرباز در کتیبه بالای سوره، عنوان «الانشراح » را می نگاشته اند که مصدر فعل «الم نشرح » از باب «انفعال »، و حاصل معنای نخستین آیه سوره است و شاید هم وزنی آن با نام سوره های انشقاق و انفطار نیز ملحوظ بوده است. در سده گذشته، در مصحف امیری (چ بولاق، ۱۳۳۷ق ) که زیر نظر گروهی از علمای جامع الازهر مصر انتشار یافت، این سوره را «الشرح » عنوان نهاده اند و پس از آن، در برخی مصاحف و دوره های تفسیر قرآن کریم این عنوان متداول گردیده است. 
در ترتیب نزول
سوره انشراح، به روایت مشهور، دوازدهمین سوره در ترتیب نزول است که پس از سوره « ضُحی » و پیش از سوره « عصر» نازل شده، و در دیگر روایات اسلامی ترتیب نزول نیز، ردیفهای متفاوتی به این سوره اختصاص یافته است. 
مکی بودن
از این رو، مکی بودن سوره انشراح، و نزول آن در سالهای نخستین بعثت جای هیچ گونه تردید نیست. با اینهمه، بعضی از محدثان و مفسران، در عصر حاضر، ظاهراً تحت تأثیر پاره ای از روایات تفسیری ناظر بر وقایع اواخر رسالت، مدنی بودن این سوره را محتمل دانسته اند و حتی مدنی بودن آن را ترجیح داده اند، و سوره انشراح را به سوره « نصر» - آخرین سوره نازل شده بر پیامبر اکرم (صلی الله علیه و اله و سلم) بنابر مشهور - همانند کرده اند. 
[ویکی اهل البیت] این صفحه مدخلی از دائرة المعارف قرآن کریم است
نود و چهارمین سوره قرآن کریم است و دارای 8 آیه است.
سوره انشراح نود و چهارمین سوره قرآن کریم در ترتیب مصحف و به اعتقاد بیشتر مفسران مکی است. بعضی از متأخرین با توجه به سیاق و محتوای آیات که به شماری از نعمت های ویژه خداوند به پیامبر اشاره می کند و به ویژه آیه«و رَفَعنا لَکَ ذِکرَک» که از بلند آوازه شدن نام پیامبر سخن می گوید و این امر در مدینه و در سال های پایانی دعوت آن حضرت به وقوع پیوست احتمال مدنی بودن این سوره را داده و حتی مدنی بودن آن را ترجیح داده اند؛ ولی با توجه به روایات ترتیب نزول و ارتباط معنایی روشن سوره با سوره ضحی، به حدی که برخی آن را ادامه یا کامل کننده سوره ضحی دانسته اند مکی بودن سوره انشراح قوی تر به نظر می رسد.
بر حسب روایات ترتیب نزول، سوره انشراح یازدهمین (بدون احتساب سوره حمد) یا دوازدهمین سوره مکی است و بعد از سوره ضحی و قبل از سوره عصر نازل شده است و 8 آیه و 27 کلمه دارد.
این سوره را از صدر اسلام در تفاسیر، مصاحف، کتب حدیث و کتاب های فقهی سوره «الم نشرح» می نامیدند؛ ولی در چند قرن اخیر در بعضی از تفاسیر و مصحف ها نام «انشراح» را که مصدر باب انفعال از فعل «نَشْرَح» است و معنای حاصل مصدری دارد برای آن برگزیده اند؛ نیز در قرن اخیر در مصاحف و تفاسیر نام «شرح» برای این سوره متداول گردیده است.
ارتباط معنایی سوره انشراح با سوره قبل (ضحی) چنان آشکار است که همه مفسران به آن اشاره کرده اند. سوره ضحی با امتنان بر رسول مکرم اسلام صلی الله علیه و آله و بیان بخشی از مواهب بزرگ الهی به آن حضرت پایان گرفته است. سوره انشراح نیز با امتنان بر رسول گرامی و بیان قسمتی دیگر از مواهب الهی به ایشان آغاز شده است.
این پیوند شدید در کنار روایاتی که شیعه از امامان اهل بیت علیهم السلام و اهل سنت از برخی صحابه و تابعان نقل کرده اند، سبب شده است که گروهی از اهل سنت و بسیاری از عالمان شیعه به وحدت این دو سوره حکم کنند. نقل شده است که اُبیّ در مصحف خود این دو سوره را با بسمله از هم جدا نکرده بود؛ نیز روایت شده است که طاووس و عمر بن عبدالعزیز سوره های انشراح و ضحی را یک سوره محسوب می کردند و آن دو را بدون فاصله بسمله در یک رکعت از نماز واجب می خواندند.
گرایش مشهور مفسران و فقهای شیعه چون شیخ صدوق، سید مرتضی، شیخ طوسی، علامه طبرسی، محقق حلی و... بر اساس روایات اهل بیت علیهم السلام به وحدت دو سوره با حذف بسمله بین آن دو بوده است؛ اما ابن ادریس با پذیرش وحدت دو سوره، حذف بسمله میان آن دو را به دلیل وجود آن در مصحف و تواتر مصحف نپذیرفته است.