در علم تفسیر قرآن، مفسران شیعه بر اساس زمان و نوع تألیفشان به چند طبقه تقسیم شدهاند. یکی از این تقسیمبندیها، تقسیمبندی علامه طباطبایی است که مفسران را به سه طبقه اصلی تقسیم کرده است. در طبقه سوم، جمعی از اصحاب ائمه (ع) قرار دارند که به تفسیر یا تألیف در علم تفسیر شهرت یافتهاند.
مفسران طبقه سوم
این طبقه شامل افرادی است که در زمان ائمه (ع) میزیستهاند و به جمعآوری و تدوین روایات تفسیری پرداختهاند. آنان با استفاده از منابع معتبر، به تفسیر آیات قرآن و روشنسازی معانی و اهداف خداوند میپرداختند. از جمله ویژگیهای این مفسران میتوان به آشنایی با ادبیات عرب، شناخت علوم قرآن، آگاهیهای تاریخی و جغرافیایی، شناخت فقه و اصول فقه، و آشنایی با علوم حدیث اشاره کرد.
برخی از مفسران برجسته این طبقه عبارتند از:
ابوحمزه ثمالی: از اصحاب امام سجاد (ع) و امام محمد باقر (ع) بوده و صاحب کتابی در تفسیر قرآن است.
ابان بن تغلب: از اصحاب امام سجاد (ع و امام محمد باقر (ع) بوده و صاحب کتاب «معانی القرآن» است.
ابو بصیر یحیی بن قاسم اسدی: از اصحاب امام باقر (ع) و امام صادق (ع بوده و دارای کتابی درباره تفسیر قرآن است.
حصین بن مخارق: از اصحاب امام صادق (ع) بوده و از قدماى مؤلّفان شیعه محسوب میشود.
حسین بن سعید: از اصحاب امام رضا (ع) بوده و در فهرست ابن ندیم در شمار مؤلّفان شیعه در تفسیر یاد شده است.
علی بن اسباط: از اصحاب امام رضا (ع) بوده و از بزرگان علما در باب تفسیر قرآن و حدیث است.
اهمیت مفسران طبقه سوم
مفسران طبقه سوم نقش مهمی در انتقال معانی و مفاهیم قرآن به نسلهای بعدی ایفا کردهاند. آنان با جمعآوری و تدوین روایات تفسیری، زمینهساز شکلگیری تفاسیر جامعتر در دورانهای بعدی شدند. آثار این مفسران بهعنوان منابع معتبر تفسیری در نظر گرفته میشوند و تأثیر زیادی بر فهم و تفسیر قرآن در میان مسلمانان داشتهاند.