طبقه مفسران اصحاب ائمه

مى گويم: رواياتى كه در اين خصوص وارد شده بيش از آن است كه به شمارش در آيد.و بعضى از اصحاب پيامبر صلى اللّه عليه و آله كه و اصحاب ائمه اطهار عليهمالسلام از اصحاب اسرار هستند مانند سلمان فارسى، اويس قرنى،كميل بن زياد نخعى، ميثم تمار كوفى، رشيد هجرى و جابر جعفى - رضوان اللّه تعالىعليهم اجمعين - (26)

محمد بن مسلم ثقفی کوفی از اصحاب محمد باقر و جعفر صادق و از راویان حدیث بود که به جهت وثاقت جزو اصحاب اجماع محسوب می‌شود. وی از اهالی کوفه بود که اصالتش به طائف برمی‌گشت. در اواخر سده نخست و نیمه اول سده دوم هجری می زیست. خود می‌گوید سی هزار حدیث از محمد باقر و شانزده هزار حدیث از جعفر صادق شنیده است و جزو فقیه‌ترین اصحاب ائمه در زمان خود بوده‌است.

مبارزات سياسى شيعه به صورت زيرزمينى و تشكيلاتى به رهبرى ياران ائمه عليهمالسلام استمرار داشت، و ((دعاة )) (822) شيعه در جذب نيرو و آگاه نمودن مردم نقشفعال بر عهده داشتند. اسامى (دعاة ) در دفاتر خاصى نزد برخى از اصحاب ائمه عليهمالسلام نگهدارى مى شد و حتى از ديوار نويسى براى احياى شعارهاى انقلابى استفاده مىكردند.(823)

اين كتابها كه اصول ناميده شده اند به وسيله اصحاب ائمه اهل بيت (ع ) و در عصر آنان تدوين شده است. اصل در اصطلاح محدثين مكتب اهل بيت (ع ) به كتابى گفته مى شود كه مصنف در آن، احاديثى را گرد آورده است كه خودش آنها را بى واسطه از معصوم شنيده، و يا از راوى اى آورده كه او از معصوم - عليه السلام - روايت كرده است. و در اصل حديثى وجود ندارد كه از كتابى نقل شده باشد.

همچنين فهرستهايى براى ثبت و ضبط مجموعه تاءليفات اصحاب ائمه عليهم السلامتهيه گرديد و متون فقهى گوناگونى آماده شد. و مرحله فقه استدلالى نيز آغازگرديد. شيوه استنباط و فقاهت نيز كم كم شكل روشن خود را يافت. و تعدادى از مراكزعلمى، آموزشى و تحقيقى تاءسيس ‍ گرديد.

اين گونه بود كه اصحاب ائمه اهل بيت (ع ) شنيده هاى خود را از ايشان در كتابى مستقل تدوين مى نمودند. تعداد اين قبيل كتابها به هزاران جلد بالغ مى گرديد كه ما شرح و توضيح درباره آنها در فهرست نجاشى و شيخ طوسى مى توانيم ببينيم، كه هر كدام با سندى كه مخصوص به خودشان است، از آن كتابها نام برده اند.