اعتدال در افرینش

ولى مـسـلما اعتدال در همه چيز و حتى در اين موضوع بايد رعايت شود چنانكه از بعضى ازروايات كه در همين مورد وارد شده استفاده مى شود.

و اعتدال در شهوت را عفت گويند و افراط در آن را شره و تفريط آن را به خمود نام مىبرند. و از عفت، سخاء و حياء و صبر و مسامحه و قناعت و ورع و كمى طمع و مساعدت،صادر مى شود و از افراط در شهوت، حرص ‍ و وقاحت و تبذير و رياء و هتك و مجافتتحقق مى يابد و از تفريط در شهوت ملق و حسد و شماتت وتذلل در مقابل اغنياء و استحقار فقراء صادر مى شود.

و حد اعتدال در قوه غضبيه اين است كه اين نيرو را نيز از تجاوز به دو سوى افراط وتفريط جلوگيرى كنى، يعنى آنجا كه بايد، غضب كنى و آنجا كه بايد، حلم بورزى،كه اگر چنين كنى، قوه غضبيه فضيلتى ميشود بنام شجاعت، و اگر بطرف افراطبگرايد، رذيله اى ميشود بنام تهور و بيباكى، و اگر بطرف تفريط و كوتاهىبگرايد رذيله ديگرى ميشود، بنام جبن و بزدلى.

فسويهن: سواهن نيز مانند استوى از ريشه سوى است و چوندو مفهوم توسط و اعتدال در معناى محورى ماده سوى ماخوذ است، تسويه به معناى ايجادتوسط و اعتدال در چيزى است، مثلا، تسويه انسان به اين است كه هر عضوى از اعضاى اودر جاى خاص خود و به گونه اى كه شايسته ساختار داخلى و هدف خارجى است آفريدهشود و تسويه آسمانها به آفرينش شايسته و حساب شده اجزاى گوناگون آن است.(1555)

سپس فرمود: اعدل و احسن در قوه علم آن است كه فرق دراقوال بين صدق و كذب و در اعتقادات بين حق وباطل و در اعمال بين جميل و قبيح را ادراك نمايد از اين قوه ثمره اى براى اوحاصل مى شود كه اصل خيرات و راءس فضائل است كه خداوند فرمود: (و من يوتالحكمة فقد اءوتى خيرا كثيرا) و اعتدال در قوه غضب آن است كه انقباض و انبساط وىبر اساس حكمت و شريعت باشد و همين طور در قوه شهوت.

حكما اساس اخلاق را در اعتدال در خويها و صفات مى دانند و براى نجات و رستگارىانسان و رساندن او به سعادت، راه اعتدال را توصيه مى كنند.(386) ملا مهدى نراقى(ره ) در اين باره مى نويسد: