[ویکی فقه] از گونه های مجاز لغوی، استعمال اسم ظاهر به جای ضمیر است. قراردادن اسم ظاهر به جای ضمیر، جایز و نزد ادیبان، از گونه های مجاز است؛ در حالی که اصل این است که در صورت نیاز به تکرار اسم ظاهر، به جای آن ضمیر آورده شود؛ ولی گاهی برخلاف اصل، خود اسم ظاهر تکرار می شود. مقاصد استعمال این خلاف اصل، به خاطر انگیزه هایی است که به برخی از آن ها اشاره می شود: ← قصد تعظیم ۱. ↑ سوره بقره/۲، آیه۲۸۲. ...
جمله سازی با استعمال اسم ظاهر به جای ضمیر
ظاهر كلام اقتضاء داشت به جاى جمله (فلا يجزى الذين عملوا) بفرمايد: (فلا يجزون) يعنى ضميرى به كلمه (من - كسى كه ) برگرداند، ولى چنين نفرمود، بلكهدوباره اسم ظاهر به كار برد، يعنى به جاى ضمير،موصول (الذين ) را به كار برد، و شايد اين تعبيراشاره به اين باشد كه حكم درآيه، مخصوص كسانى است كه زياد معصيت مى كنند، و خطا سراپايشان را گرفته، نهكسى كه در عمر يك گناه از او سرمى زند، همچنان كه كلمه (سيئات ) كه جمع (سيئه) است، و نيز جمله (كانوا يعملون - همواره مرتكب مى شدند)، نيز دلالت بر اينكثرت و اصرار و استمرار دارد، و اما كسى كه هم گناه مى كند و هم حسنه به جاى مى آورد،اميد هست كه خداى تعالى او را بيامرزد، همچنان كه خودش فرموده: (و آخرون اعترفوابذنوبهم، خلطوا عملا صالحا و آخر سيئا، عسى الله ان يتوب عليهم ان الله غفور رحيم).
نكته ديگر اينكه در جمله (و يتوب الله ) ممكن بود ضمير به جاى اسم ظاهر به كاررود، يعنى بفرمايد: (و يتوب على المومنين و المومنات ) ولى در اين جمله براى بار دوماسم جلاله را آورد، و اين براى اين است كه اشعار كند بر اينكه خداوند در حق مومنين ومومنات كمال عنايت و اهتمام را دارد.