غزوهٔ خندق که به جنگ احزاب نیز شهرت دارد، از رویدادهای مهم و سرنوشت‌ساز در تاریخ صدر اسلام به‌شمار می‌رود. این واقعه در سال پنجم هجری قمری روی داد و طی آن پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) و مسلمانان مدینه، با اتحادی از قبایل مشرک مکه و گروه‌های مخالف از جمله یهودیان بنی‌نضیر و دیگر احزاب، روبرو شدند. وجه تسمیهٔ این جنگ به خندق، به دلیل حفر خندقی در اطراف مدینه بود که به پیشنهاد سلمان فارسی، برای نخستین‌بار به عنوان یک راهبرد دفاعی به کار گرفته شد و نقش تعیین‌کننده‌ای در نتیجهٔ نبرد داشت.
در مورد زمان دقیق وقوع این غزوه، میان مورخان و منابع تاریخی اختلاف نظر وجود دارد. برخی از منابع، ماه شوال و برخی دیگر ماه ذی‌القعدة سال پنجم هجری را ذکر کرده‌اند. در تفصیل این تاریخ‌ها، بازه‌ای هشت‌روزه تا پانزده‌روزه از هشتم تا بیست‌وسوم ذی‌القعدة نیز گزارش شده است. در یکی از روایت‌های مشهور آمده است که پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) در روز پنج‌شنبه، دهم ماه شوال، مدینه را به قصد مقابله با دشمن ترک گفتند و محاصرهٔ مدینه به‌وسیلهٔ لشکر احزاب، سرانجام در روز شنبه، اولین روز از ماه ذی‌القعده به پایان رسید.
پایان این جنگ، بدون درگیری نظامی گسترده و با پیروزی دفاعی مسلمانان همراه بود. توفان‌های سهمگین و تفرقه‌ای که به ارادة الهی در سپاه دشمن افتاد، موجب شکست محاصره و پراکندگی لشکر احزاب شد. این پیروزی، نقطه‌عطفی در تقویت موقعیت سیاسی و نظامی مسلمانان در مدینه بود و ضعف و تفرقة دشمنان اسلام را به‌وضوح نشان داد.