ادات تشبیه

«ادات تشبیه» یکی از ارکان چهارگانه آرایه ادبی تشبیه است و عبارت است از کلمه یا عبارتی که رابطه شباهت بین دو چیز (مشبّه و مشبّه‌به) را نشان می‌دهد و بیانگر این است که چیزی «مانند»، «چون»، «همچون» یا «به مانند» چیزی دیگر است. در زبان فارسی، ادات تشبیه می‌توانند به صورت‌های مختلف ظاهر شوند؛ مانند: «مثل»، «مانند»، «چون»، «چو»، «همچون»، «به‌سان»، «گویی»، «گویا»، «همانند»، «وار»، «گون»، «گونه» و غیره. این نوع الفاظ نقش پیوندی دارند که میان مشبّه و مشبّه‌به ایجاد ارتباط می‌کنند و معنی تشبیه را منتقل می‌سازند.

گاهی در جمله‌هایی که تشبیه دارند، ادات تشبیه (مثل «مثل»، «چون»، «مانند» و...) حذف می‌شود. در این حالت، به آن تشبیه مؤکد می‌گویند؛ یعنی تشبیهی که بدون گفتن کلمه‌ی «مثل» انجام شده، ولی شباهت بین دو چیز هنوز قابل فهم است. اما اگر علاوه بر ادات تشبیه، وجه شبه (یعنی ویژگی مشترک میان دو چیز) هم حذف شود و فقط مشبّه و مشبّه‌به باقی بمانند، به این نوع تشبیه تشبیه بلیغ گفته می‌شود.

مثال برای تشبیه مؤکد: «او شیر است در میدان نبرد.» (ادات تشبيه «مثل» حذف شده، ولی شباهت شجاعت بین او و شیر وجود دارد.)

مثال برای تشبیه بلیغ: «دلش دریاست.» (نه ادات تشبيه داریم، نه وجه شبه؛ فقط مشبّه «دل» و مشبّه‌به «دریا» آمده‌اند، و معنی شباهت از خود جمله فهمیده می‌شود.)