پاژ

 پاژ نام زادگاه حکیم ابوالقاسم فردوسی، شاعر حماسه سرای ایرانی است و نام روستایی واقع در تقاطع جاده کارده به کلات نادری و ۱۵ کیلومتری شمال شهر مشهد می باشد. در میانه روستای پاژ و در ۷۰۰ متری شمال غرب آن دو تپه باستانی به چشم می خورد که به آثار و بقایای پاژ قدیم مربوط می باشند و موید پیشینه تاریخی این منطقه در سده های نخستین پس از اسلام تا قرن نهم و دهم هجری است. 
در تاریخ نگاری ای که نظامی عروضی سمرقندی انجام داده است به این موضوع اشاره شده است که: «ابوالقاسم فردوسی از دهقانان توس بود و از دیهی ( دهی ) که آن دیه ( روستا ) را پاژ خوانند و از ناحیت ( ناحیه ) تابران ( توس ) است؛ آن ده، بزرگ است و از وی هزار مرد بیرون آید. فردوسی در آن دیه ( روستا )، شوکتی تمام داشت. »
در اردیبهشت سال ۱۳۸۹ نخستین گمانه زنی باستان شناسی به منظور بازشناسی علمی روستای قدیمی پاژ به وسیلهٔ دفتر حفظ و احیای محوطه های تاریخی معاونت میراث فرهنگی استان خراسان رضوی انجام شد که منجر به شناسایی قلعه ای بزرگ به اندازهٔ تقریبی ۴۵ در ۶۵ متر و ارتفاع ۱۲ متر در میانهٔ روستای کنونی پاژ شد. بر پایهٔ اسناد موجود، بنیاد این قلعه در سده های نخستین دوره اسلامی بوده و اواخر دورهٔ قاجار نیز چندین خانه روی بقایای تاریخی آن ساخته شده است. از جمله این خانه ها یک باب منزل است که در سمت شرق قلعه و بلندتر از دیگر ساختمان است. بنابر اظهار نظر معتمدین روستای پاژ، خانه یاد شده حدود ۹۰ سال پیش به دستور کدخدای روستای پاژ به نام گل محمد جاهدی به وسیلهٔ یک استادکار از مشهد ساخته شده است؛ این خانه دارای یک اتاق ۳ در به اندازهٔ تقریبی ۳ در ۵ متر و با دیوارهای خشتی و گلی و گچ اندود است که به عنوان تنها فضای نشیمن خانه هنوز باقی مانده است. همین خانه که اکنون به خرابه ای تبدیل شده از دید گردشگران به خانهٔ فردوسی مشهور شده است. 
روستای کهن پاژ که پیشینهٔ آن به پیش از قرن ۴ هجری بازمی گردد، اکنون با ۴ هکتار بافت مسکونی و در مجموع با ۸۰۰ هکتار وسعت می تواند جزو آثار تاریخی به شمار آید. سازمان میراث فرهنگی و گردشگری ایران، وظیفه دارد با توجه به اقبال گردشگران داخلی و خارجی، نه تنها از خانهٔ فردوسی بلکه از روستای پاژ همان گونه که از آرامگاه فردوسی در توس محافظت می کند، حراست نماید. مجلس شورای اسلامی بارها در مورد حفظ آثار و بناهای تاریخی مانند بناهای روستای پاژ به نهادهای گوناگون ایران تذکر داده است.