لطفعلی خان زند (۱۱۸۳ ه.ق – ۱۲۰۹ ه.ق) نهمین و آخرین فرمانروای سلسله زندیه در ایران بود که از سال ۱۲۰۳ تا ۱۲۰۹ هجری قمری به مدت شش سال حکومت کرد. او فرزند جعفرخان زند و نوه صادق‌خان زند و کریم‌خان زند، بنیان‌گذار این سلسله، بود. لطفعلی‌خان بیشتر دوران حکومتش را در جنگ و نبرد با رقیب نیرومندش، آقامحمدخان قاجار، سپری کرد و در نهایت پس از شکست در برابر او، اسیر و به دستور آقامحمدخان کشته شد.
زمینه تاریخی
مرگ کریم‌خان زند در سال ۱۱۹۳ هجری قمری باعث بروز جنگ‌های داخلی و نزاع‌های قدرت میان بازماندگان او شد. بعد از مرگ کریم‌خان، خانواده‌اش به سرعت به دو دسته تقسیم شدند و جنگ‌های داخلی آغاز شد. لطفعلی‌خان در این شرایط دشوار به قدرت رسید و تلاش کرد تا قدرت از دست رفته زندیان را دوباره به دست آورد.
سال‌های جوانی و اوایل حکومت
لطفعلی‌خان از کودکی به فنون نظامی و سوارکاری مسلط بود و در جنگ‌ها تجربه کسب کرد. نخستین تجربه مهم جنگی او فتح لار بود که در آن توانست حاکمان شورشی این شهر را سرکوب کند. با این حال، پس از به قتل رسیدن پدرش، جعفرخان، لطفعلی‌خان با مشکلات زیادی مواجه شد و توانست با کمک حاج ابراهیم کلانتر شورش‌ها را سرکوب کند.
نبردها و شکست‌ها
لطفعلی‌خان در تلاش برای تسلط بر کرمان، با مشکلات زیادی روبرو شد و سرانجام در سال ۱۲۰۶ هجری قمری به اصفهان حمله کرد، اما با خیانت یکی از سردارانش، بسیاری از سربازانش او را ترک کردند. او تلاش کرد به شیراز بازگردد اما به دلیل خیانت حاج ابراهیم کلانتر، نتوانست به شهر وارد شود. نهایتاً، او به کرمان پناه برد، اما در آنجا نیز تحت محاصره آقامحمدخان قرار گرفت و خیانت‌ها باعث دستگیری او شد.
دستگیری و اعدام
پس از دستگیری، لطفعلی‌خان به آقامحمدخان قاجار تحویل داده شد. آقامحمدخان او را کور و شکنجه کرد و در نهایت در ربیع‌الثانی ۱۲۰۹ هجری قمری دستور اعدام او را صادر کرد. لطفعلی‌خان در حرم امامزاده زید به خاک سپرده شد.
میراث و تأثیر
لطفعلی‌خان به عنوان یک شخصیت قهرمان و دلاور در تاریخ ایران شناخته می‌شود و ویژگی‌هایی مانند دلاوری و سازش‌ناپذیری او باعث شده که به فرهنگ عامه ایران راه پیدا کند. سرگذشت او الهام‌بخش شاعران و نویسندگان بوده و از او به عنوان «آخرین پادشاه دلاور ایرانی» یاد شده است.