زلیخا

زلیخا. [ زَ / زُ ل َ ] ( اِخ ) صاحبه یوسف ( ع ). ( منتهی الارب ). نام عاشقه و منکوحه مهتر یوسف ( ع ). ( شرفنامه منیری ). زن پاتیفار عزیز مصر و صاحبه یوسف پیغمبر. ( ناظم الاطباء ). زلیخا به ضم اول و فتح لام تصغیر زلخا که صیغه صفت مشبه باشد مؤنث ازلخ، مأخوذ از زلخ که بالفتح بمعنی جای لغزیدن پا است... چون زن معلومه بحسن و جمال محل لغزیدن پای عقل بینندگان بود، لهذا بدین اسم موسومه شد. یا آنکه بکمال لطافت و صفا بدنش به غایت صافی و املس بود، از این باعث به محل لغزیدن مناسبتش دیده زلیخا نامش کردند و این تصغیر به جهت ترحم و محبت است یا برای تعظیم وبعضی محققان نوشته اند که مولد زلیخا ملک مغرب است. اسم اصلی او به زبان سریانی راعیل بود. اسم زلیخا که شهرت دارد وضع کرده عرب است و آنچه لفظ زلیخا در مردم به فتح اول و کسر لام شهرت دارد غلط است زیرا هیچ وزنی از اوزان علم تصریف مؤید صحتش نمیشود و بعضی گویند که زلیخا به فتح اول و کسر لام هم درست باشد و نظیر این لفظ «مریثا» است بمعنی نوعی از خرما و بعضی گویند که اسم عجمی است... ( غیاث ) ( آنندراج ). نام زن عزیز مصر باشد. ( برهان ). طبق روایات، نام زن عزیز مصر که فریفته جمال یوسف باشد. ( فرهنگ فارسی معین ). زن بوتیفار، بوطیفار، فُطِفیر و معشوقه یوسف بن یعقوب. و این کلمه مصحف و مقلوب «آزنت » باشد. عرب در اول آن را با الف و لام تزیینی گمان برده و «الزنت » گفته و سپس بی الف «زنیخا» خوانده است و یا در اول «الزنیخا» می نوشته، سپس الف لام را ال تعریف شمرده و در حذف آن «زنیخا» و «زلیخا» کرده اند. رجوع به تورات انگلیسی و تورات فرانسوی شود. ( از یادداشتهای بخط مرحوم دهخدا ). زن عزیز که عاقبت یوسف را به شوی پذیرفت.

شرح ماجرای این زن ـ بدان گونه که در قرآن آمده به نحو اجمال ـ از این قرار است :
هنگامی که یوسف به عنوان برده به خانه عزیز مصر در آمد، عزیز که وی را ـ از حیث سیرت و صورت ـ نوجوانی شایسه دید، سفارش وی را به همسر خود نمود و گفت : وی را گرامی بدار، باشد که سودی از او عاید ما گردد و یا او را فرزند خویش بخوانیم (زیرا عزیز مصر عقیم و بلا عقب بوده است ) اما زلیخا ـ که در طول دوران ازدواجش با عزیز کامی از او ندیده بود ـ چون چشمش به جمال دل آرای یوسف افتاد سخت دلباخته وی گردیده و او را بدان عمل دعوت نمود، فوراً درهای ورودی خانه را ببست و یوسف را گفت : هر چه زودتر به نزد من آی.
یوسف گفت : من از آنچه که تو می خواهی به خدا پناه می برم، او خداوندگار من است که جایگاهی والا مرا عطا فرموده، شایسته نباشد که او را عصیان نمایم، که متخلفان و ستمگران رستگار نگردند.
زلیخا خود به سوی یوسف رفت، یوسف نیز ـ به مقتضای غریزه حیوانی و مهیا بودن اسباب خلاف ـ اگر برهان خدائی به دیده بصیرتش نیامده بود همانا به سوی زلیخا می رفت. ما (خداوند) این کار ناشایست و زشت را از او به دور داشتیم، که وی از بندگان خالص ما بود.
هر دو (یوسف و زلیخا) به سمت در شتافتند (زلیخا به قصد رسیدن به یوسف و یوسف به عزم فرار)، زلیخا جامه یوسف را از پشت بدرید، ناگهان شوی زلیخا را به کنار درب اتاق یافتند، زلیخا چون چشمش به شوی افتاد وی را گفت : ایا کیفر آن کس که قصد سوئی به همسر شما کند جز زندان یا عذابی دردناک چه خواهد بود ؟!
یوسف گفت : این زن خود مرا به سوی خویش خوانده ومن از این تهمت بریئم. در این حال گواهی از بستگان زن به نفع یوسف گواهی داد و گفت : اگر جامه یوسف از پیش دریده باشد زن راستگو و یوسف مقصر است، واگر جامه از پس دریده است زن دروغگو و یوسف راستگو است. و چون عزیز جامه یوس را از پشت دریده دید، همسر را گفت : این از نیرنگ شما است که شما زنان را نیرنگی بس سترگ است، ای یوسف از این درگذر (این ماجرا را نادیده گیر و پنهان دار)، و ای زن ازکرده خویش پوزش بخواه که گناه از توست.