جمعه یا آدینه در تقویم هجری خورشیدی، در برخی کشورهای اسلامی نظیر ایران، عربستان سعودی و عراق، به عنوان هفتمین و آخرین روز هفته و روز تعطیل هفته کاری شناخته می‌شود. در تقویم میلادی، این روز پنجمین روز هفته است. ایزد آناهیتا در فرهنگ ایران، نگهبان این روز به شمار می‌آید. نام این روز در میان سغدیان و مانوی‌ها از ترکیب دو واژه Naxid و jmnw به وجود آمده است. بخش اول این نام به سیاره ناهید اشاره دارد و بخش دوم به معنای روز در زبان فارسی است؛ بنابراین، نام جمعه در ایران باستان به صورت Naxid jmnw بوده و ترجمه آن به فارسی، ناهید روز است. در کشورهای اروپایی و غربی، یک‌شنبه به عنوان روز تعطیل هفتگی شناخته می‌شود. در اسرائیل، شنبه روز تعطیلی هفته است. در بسیاری از کشورهایی که از تقویم میلادی استفاده می‌کنند، آدینه آخرین روز کاری قبل از تعطیلات آخر هفته است. به همین دلیل، در برخی ادارات اجازه داده می‌شود که کارکنان کمتر از پوشش رسمی استفاده کنند و این روز به عنوان آدینه غیرجدی معروف است. مسلمانان در این روز، مراسم نماز و آداب خاص آن را برگزار می‌کنند. در نظر اهل سنت، روزی است که بر اساس احادیث نبوی، رستاخیز در آن واقع خواهد شد. از سوی دیگر، شیعیان این روز را به امام زمان (منجی موعود) نسبت می‌دهند و برای ظهور او دعاهایی مانند دعای ندبه را می‌خوانند و بر این باورند که ظهور او در این روز خواهد بود. یکی از روزهای هفته است که در دوران پیش از اسلام به نام عروبه شناخته می‌شد و گفته می‌شود که نخستین کسی که آن را جمعه نامید، کعب بن لوی بن غالب، یکی از اجداد پیامبر اسلام، بود. در اسلام، شب و روز این روز از میان روزهای هفته، فضیلت و اهمیت ویژه‌ای دارند. بر اساس اعتقاد اهل سنت، سنت است که سوره کهف خوانده شود. شیعیان نیز دعاها و اعمال خاصی مانند تلاوت دعای کمیل، غسل و نماز را انجام می‌دهند و برای این اعمال ثواب‌های زیادی وعده داده شده است. همچنین، احیاء و شب زنده‌داری برای دعا و مناجات در شب جمعه توصیه شده است. دعا در شب و این روز، عذاب را برطرف کرده و مستجاب می‌شود.
جمعه
لغت نامه دهخدا
جمعه. [ ج ُ ع َ / ع ِ ] ( از ع، اِ ) مجموعة. جمعه از تمر؛ یک مشت از خرما. ( اقرب الموارد ) ( منتهی الارب ). || الفت. ( منتهی الارب ): ادام اﷲ جمعة ما بینکما؛ ای الفة ما بینکما. ( منتهی الارب ) ( اقرب الموارد ). || یوم الجمعة؛ روز آدینه. ( منتهی الارب ). هفتمین روز هفته مسلمانان. ( فرهنگ فارسی معین ) ( اقرب الموارد ). ج، جُمَع، جمعات [ ج ُ/ ج ُ م َ / ج ُ م ُ ]. ( منتهی الارب ) ( اقرب الموارد ).
- مسجد جمعه؛ مسجد جامع.
- نماز جمعه؛ نماز مخصوص روز جمعه.نماز جمعه دو رکعت است و وقت آن از اول زوال است تاآنکه سایه شاخص مثل آن شود، و بقول بعضی از فقهاء واجب است بر هرکه بالغ و عاقل و مرد و آزاد و حاضر شرعی و غیرمبتلای بکوری و بیماری و پیری و هر چیزی باشد که نماز جمعه با آن عسر و حرج پیدا کند و شرط است یافت شدن پیش نمازی که بالغ و مرد باشد و همچنین مؤمن و عادل و قادر بر ایراد خطبه باشد و ولدالزنا و مبتلی بدیوانگی و جذام و برص نباشد و نیز اَعزابی و ختنه ناکرده نباشد، و شرط است که یافت شود چهار نفر غیرامام که بالغ و عاقل و مؤمن باشند و باید که هر یک دور نباشند زیاده از دو فرسخ و بنابر وجوب نماز جمعه کفایت نمیکند آن مگر جمع شود اموری چند که صحت نمازجمعه بدانها موقوف است: 1 - دو خطبه خوانده شود. 2 - بجماعت کرده شود. 3 - جمعه دیگر منعقد نشود که میان دو جمعه کمتر از یک فرسخ باشد. 4 - مانعی از نمازمانند تقیه و غیر آن نباشد. 5 - حاضر بودن امام یا نایب خاص لیکن چون این شرط در وجوب عینی است نه تخییری و در امثال این زمان وجوب آن تخییری است و احوط جمع نمودن میان جمعه و ظهر است و واجبست پیش داشتن دوخطبه بر نماز و اینکه امام و خطیب یکی باشد و ایستادن در حال خواندن دو خطبه و نشستن در میان دو خطبه. رجوع به مجمعالمسائل حسن شیرازی ص 249، 250 و ذخیرةالعباد فیض ص 115 شود.
فرهنگ معین
فرهنگ عمید
۲. شصت ودومین سورۀ قرآن کریم، مدنی، دارای ۱۱ آیه.
فرهنگ فارسی
( اسم ) هفتمین روز هفت. مسلمانان آدینه. یا مسجد جمعه. مسجد جامع. یا نماز( صلاه ) جمعه. نماز مخصوص روز جمعه.
