تریاک

تریاک. [ ت َ / ت ِرْ ] ( اِ ) بمعنی پادزهر است. ( فرهنگ جهانگیری ). معجونی است که معربش تریاق است. و مطلق پازهر را گویند. ( فرهنگ رشیدی ). پازهر را گویند و معرب آن تریاق است. ( برهان ). پازهر بتازیش تریاق و دریاق گویند. ( شرفنامه منیری ). معجونی معروف که دفع زهر کند... و مطلق پادزهر را تریاک گویند و تریاق معرب آن است. ( انجمن آرا ). مطلق پادزهر و پازهر بزی که حجرالتیس باشد. ( ناظم الاطباء ): و اندر بوشنگ [ بخراسان ] گیاهی است که شیر او تریاک است زهر مار و کژدم را. ( حدود العالم )

تَریاک
ماده ای قهوه ای رنگ، تلخ، مخدّر و اعتیادآور که عمدتاً از شیرابۀ تراونده از پوست (برون بر) غوزۀ نارس گونه ای از خشخاش (کوکنار)، با نام علمی Papaver Somniferum (خشخاش خواب آور) از تیرۀ کوکناریان (Papaveraceae) به دست می آید. واژۀ افیون که معادل تریاک است از واژۀ opos به معنای «شیرۀ » منشأ گرفته است. ملل باستان، از صدها سال پیش از میلاد مسیح، افیون را به عنوان دارو می شناختند. در کتابخانۀ آشور بانی پال (قرن ۷پ م) از عصارۀ خشخاش، که داروی همۀ دردها بود، نام برده شده است. مصری ها کشت خشخاش را از سومری ها آموختند. خشخاش از مصر به یونان راه یافت و به عنوان داروی مسکّن، خواب آور و ضد افسردگی مشهور شد. سایر اعراب نیز از طریق مصریان با این ماده آشنا شدند و آن را به ایران هم آوردند. این ماده برای نخستین بار در دورۀ سلطنت سلطان مسعود غزنوی (۴۲۱ـ۴۳۲) به عنوان مادۀ مخدر به کار رفت. مصرف تریاک به صورت خوردن حب تریاک و نوشیدن شربت کوکنار در دورۀ صفوی رواج یافت که با گسترش روزافزون مصرف آن در میان درباریان، گاه و بی گاه سلاطین صفوی مصرف آن را ممنوع می کردند. تا دورۀ قاجار، کشت خشخاش در ایران رواج نداشت. با سکنی گزیدن برخی دراویش هندی و رهنوردان راه طریقت در کنار مقبرۀ شاه نعمت الله ولی و اقدام آن ها به کشت خشخاش برای تأمین نیاز خود، کشت این گیاه کم کم متداول شد. گسترش روزافزون کشت تریاک در اثر رکود سایر محصولات کشاورزی و نیز برخی صنایع، باعث رواج بیشتر مصرف آن شد تا آن جا که پس از پیروزی مشروطه، سران مشروطه و حتی برخی علما به مخالفت با تریاک پرداختند. این مخالفت ها و برخی قوانین تحدیدی دولت تا زمان پیروزی انقلاب اسلامی ادامه داشت که باعث کاهش کشت آن شد. با پیروزی انقلاب اسلامی کشت آن کاملاً ممنوع شد.