ابزاری است که برای رسم دایره‌ها به کار می‌رود. این وسیله در طراحی فنی، ترسیم اشکال هندسی و نقشه‌کشی مورد استفاده قرار می‌گیرد. همچنین، پرگارها به عنوان ابزارهای کمکی در اندازه‌گیری نیز عمل می‌کنند و برای خط‌کشی، علامت‌گذاری، اندازه‌گیری و انتقال اندازه‌ها از یک قطعه کار به ابزار یا برعکس به کار می‌روند. از دو میله فلزی تشکیل شده است که در انتهای یکی از آنها مداد یا قلمی قرار دارد. با محور قرار دادن میله دیگر، میتوان دایره‌ها یا کمان‌های دایره‌ای را رسم کرد. در ریاضیات، زمانی که به پرگار اشاره می‌شود، منظور رسم دایره‌های هندسی است و نه به معنای واقعی آن. به این ترتیب، این مفهوم می‌تواند دایره‌ای با هر شعاع دلخواه رسم کند، که این کار با پرگار واقعی ممکن نیست. نوع صفرزن نوعی از پرگار است که امکان رسم دایره‌هایی با شعاع بسیار کوچک را فراهم می‌کند. این واژه از ترکیب دو واژه پَری به معنای دور یا گرد و کَر به معنای کشیدن، به معنای گردکش به وجود آمده است. همچنین گفته می‌شود که این واژه از ترکیب دو واژه پرهون به معنای دایره و نگار شکل گرفته است.
پرگار
لغت نامه دهخدا
جهانجوی پرگار بگرفت زود
وزان گرز پیکر بدیشان نمود.فردوسی.اگر راست گفتار گرسیوز است
ز پرگار بهره مرا مرکز است.فردوسی.چه برگاه دیدش چه بر پشت زین
بیاورد قرطاس و پرگار چین
نگار سکندر چنان هم که بود
نگارید وز جای برگشت زود.فردوسی.به بهرام بنمود بازو فرود
ز عنبر به گل بر یکی خار بود
کز آنگونه بتگر بپرگار چین
نداند نگارید کس بر زمین.فردوسی.هرچند جهان سخت فراخست و بزرگست
پیش دل او تنگتر از نقطه پرگار.فرخی.نماز شام پدید آید آفتاب ازدور
چو زرگون سپری گشته گرد او پرگار.فرخی.چونکه برهان همی بگوید راست
علم برهان چو خطّ پرگار است.ناصرخسرو.تو بپرگار خرد پیش روانم در
بی خطرتر ز یکی نقطه پرگاری.ناصرخسرو.که اندرعلم اشکال و مجسطی
که چون رانم بر او پرگار و مسطر.ناصرخسرو.ای متحیر شده در کار خویش
راست بنه بر خطپرگار خویش.ناصرخسرو.چو نیست دانش پرگارخویش دایره را
چگونه باشد دانا بخالق پرگار.ناصرخسرو.نه محکم بود مرکز دوستی
چو پرگار باشد بر او سوزیان.مسعودسعد.مستقیم احوال شو تا خصم سرگردان شود
بسکه پرگاری کند او چون تو کردی مسطری.انوری.قدرت برون فتاد چو بنای کن فکان
بنهاد اساس دایره کردار روزگار
ور در درون دایره بودی ز رفعتش
برهم نیامدی خط پرگار روزگار.انوری.پرگار نیستم که سرکژ رویم باشد
کز راستی بجز صفت مسطری ندارم.خاقانی.همی کردند در عالم چو پرگار
پدیدآرنده خود را طلبکار.نظامی.کنون چون نقطه ساکن شو بکنجی
که سرگردان بسی بودی چو پرگار.
فرهنگ معین
فرهنگ عمید
فرهنگ فارسی
( اسم ) ۱- آلتی هندسی برای کشیدن دایره و خطوط پرکار پرکاره پرکال پردال پرگر بردال پرکر فرجار دواره. ۲- شاغول. ۳- فلک کدار گیتی گردون جهان عالم. ۴- قضا و قدر سرنوشت. ۵- مکر و حیله تدبیر افسون. ۶- دایره حلقه طوق چنبر. ۷- اسباب سامان جمعیت. ۸- اشیای عالم. ۹- آشیانه. یا پرگار دوسر. بر اساس مثلث های متشابه اسبابی بنام پرگار دو سر ساخته اند. با آن میتوان پاره خط های کوچک معین را بقسمتهای مساوی بخش نمود. یا از پرگار افتادن. از سامان افتادن از نظم افتادن. یا پرگار ( کسی ) کژ بودن. بختذ او بد و باژگونه بودن. یا پرگار چرخ. پرگار فلک. ۱- دور فلک. ۲- منطق. فلک. یا تنگ شدن پرگار کسی. بدبخت شدن او. یا مثل پرگار. نهایت آراسته و نیک.
فرهنگستان زبان و ادب
دانشنامه عمومی
پرگار از دو میلهٔ فلزی تشکیل شده که بر سر یکی از آن ها مداد یا قلمی قرار دارد و با محور قرار دادن میلهٔ دیگر از آن برای رسم دایره یا اندازه گیری کمان های دایره استفاده می شود.
وقتی در ریاضیات به پرگار اشاره می شود ( مثلاً در مسائلی که مشروط به استفاده از ستاره و پرگار شده اند ) منظور ممکن بودن رسم دایره هندسی است و نه پرگار واقعی به معنی ابزار رسم دایره. به این معنی پرگار می تواند دایره ای به هر شعاع دلخواه بزند که این کار با پرگار واقعی ممکن نیست.
پرگار صفرزن ( ریززن )، گونه ای از پرگار است که با آن می توان دایره هایی به شعاع بسیار کوچک ترسیم کرد.
واژه پرگار از دو واژه پَری ( دور، گرد ) و کَر ( کرشیدن، کشیدن ) به معنی گرد کش است. همچنین گفته شده واژه پرگار از کنار هم قرار گرفتن دو واژه پرهون به معنای دایره و نگار به وجود آمده است.
بدنه پرگار از دو میله از جنس فلز یا پلاستیک تشکیل شده است که به وسیله یک لولا به هم متصل می شوند. این لولا کمک می کند تا شعاع دایره برای رسم اندازه های مختلف قابل تنظیم باشد. به طور معمول در انتهای یکی از میله ها یک قسمت سوزنی به عنوان تکیه گاه روی کاغذ، مقوا یا هر سطحی که برای رسم مورد نظرمان است و در انتهای میله دیگر یک مداد یا مغزی آن برای رسم دایره یا اندازه گیری کمان های آن قرار دارد. در بیشتر پرگارهایی که امروزه در بازار موجود است، از یک مداد نوکی با شماره نوک های مختلف برای کاربردهای مختلف به جای مداد استفاده می شود.
دسته پرگار ( قسمت بالایی پرگار ) نیز طولی حدود ۱٫۲۵ سانتیمتر دارد و به گونه ای ساخته شده است که کاربران می توانند به راحتی آن را بین انگشت شست و انگشت اشاره نگه داشته و حرکت دایره وار خود را کنترل کنند.
از این نوع پرگار برای ترسیم دوایر، قوسها، خط کشی و… در روی قطعات کار استفاده می شود. این پرگارها، به لحاظ ساختمان، دارای انواع مختلفی هستند.
پرگار ساده: این نوع پرگارها ساختمان بسیار ساده ای دارند و عمل ثابت شدن دو بازوی آنها در اثر اصطکاک بین سطوح آنها صورت می گیرد. سوزن های آن ممکن است با بازوها یکپارچه یا روی آن نصب شده باشند.
پرگار (برنامه تلویزیونی). پرگار یکی از برنامه های تلویزیون فارسی بی بی سی است که به شکل میزگرد تهیه می شود و از اردیبهشت ۱۳۸۹ در حال پخش است. سردبیری و اجرای این برنامه را داریوش کریمی بر عهده دارد. این برنامه پیش از این معمولاً چهار مهمان داشت که در دو بخش کارشناس و پرسشگر با هم به بحث می پرداختند؛ بدین صورت که در پنل اول، دو صاحب نظر دربارهٔ موضوع برنامه صحبت می کنند و اغلب با هم اختلاف نظرهایی دارند. در پنل دوم، دو مخاطب پرسش هایی از این دو صاحب نظر می پرسند؛ اما مدتی است که بخش پنل دوم حذف شده و تمام اشخاص مدعی صاحب نظر آن بحث می باشند.
این برنامه دوشنبه ها ساعت ۲۴ ( پس از خبر ) و بازپخش آن جمعه ها ساعت ۱۶ و شنبه ها ساعت ۲۱ پخش می شود. نسخهٔ پادکست این برنامه نیز روی تارنمای بی بی سی فارسی قرار دارد.
دانشنامه آزاد فارسی
رجوع شود به:دو
ویکی واژه
ابزار رسم پرهون(دايره).
فلک.
بخت و اقبال.
جمله سازی با پرگار
گر چو پرگاری بگردی در جهان دل خوشی یک نقطه کس ندهدنشان
حیف از آن پرگاردار مرکز عالم که بود در جهان نازان به دور او سپهر مستدیر
یقین ماه چون من گرفتار شد که دائم چنین گرد پرگار شد
