مشتری

مشتری. [ م ُت َ ] ( ع ص ) خرنده. ( منتهی الارب ). خریدار. ( از محیط المحیط ). خریدار گاهی به معنی فروشنده. ( غیاث ) ( آنندراج ). خرنده و آن که چیزی میخرد. خریدار

مُشتری (Jupiter)
(یا: هرمزد، برجیس) پنجمین سیارهاز خورشید، و بزرگ ترین سیارۀ منظومۀ خورشیدی، با جرمی برابر ۷۰ درصد مجموع جرم سایر سیاره ها، و ۳۱۸ برابر جرم زمین. ویژگی اصلی مشتری لکۀ سرخ بزرگیا ابری از گاز به پهنای ۱۴هزار کیلومتر و درازای ۳۰هزار کیلومتر است که در جهت پادساعت گردمی چرخد. میانگین فاصلۀ این سیاره از خورشید ۷۷۸میلیون کیلومتر، قطر استوایی آن ۱۴۲,۸۰۰ کیلومتر، تناوب چرخش آن ۹۰ ساعت و ۵۱ دقیقه، و هرسال (مدار کامل) آن۱۱.۸۶ سال است. جوّ مشتری شامل ابرهای سفیدِ بلورهای آمونیاک است که به سبب چرخش پرسرعت سیاره، که از همۀ سیاره ها سریع تر است، نوارهایی روی آن ایجاد شده است. ابرهای پررنگ ترِ نارنجی و قهو ه ای ممکن است شامل گوگرد و ترکیبات آلی ساده باشد. محدودۀ دما از منهای ۱۴۵ درجۀ سلسیوس در جوّ بالایی، تا بیش از ۲۴هزار سلسیوس در نزدیکی هستۀ آن متغیر است. این امر نتیجۀ حرارتی است که از هنگام تشکیل مشتری رها شده، و الگوهای آب و هوایی آشفتۀ این سیاره را پدید آورده است. لکۀ سرخ بزرگ نخستین بار در ۱۶۶۴ مشاهده شد. نوک آن بلندتر از ابرهای اطراف است. تصور می شود رنگ آن ناشی از فسفر سرخ باشد. نوار استوایی جنوبی، که لکۀ سرخ بزرگ در آن قرار دارد، موجب اُفت و خیزی تبیین نشده است. در ۱۹۸۹، این نوار ناگهان به طرزی چشمگیر کم رنگ شد. میدان مغناطیسی شدید مشتری «پوستۀ» مغناطیسی بزرگ احاطه کننده یا مغناطیس سپهررا به وجود می آورد که فوران امواج رادیویی آن شناسایی شده اند. حلقه های کم فروغ مشتری ناشی از غبارهای ناشی از قمرها، به خصوص چهار قمر داخلی آن، است. سطح مشتری، بیشتر متشکل از هیدروژن و هلیوم، و براثر فشار درونی به مایع تبدیل شده است. مشتری احتمالاً هسته ای سنگی دارد که بزرگ تر از زمین است. در ۱۹۹۵، کاوشگر گالیلهنشان داد که جوّ مشتری دارای۰.۲ درصد آب است و این مقدار کمتر از میزانی است که پیش از آن برآورد شده بود. مشتری ۳۹ قمر شناسایی شده دارد. چهار قمر بزرگ تر آن ایو، اروپا که به اندازۀ ماه است، گانیمید، و کالیستو، قمرهای گالیله ایاند که گالیلئو گالیلهدر ۱۶۱۰ آن ها را کشف کرد. گانیمید، که از عُطارِدبزرگ تر است، بزرگ ترین قمر منظومۀ خورشیدی است. در ۱۹۷۹، کاوشگرهای ویاجرسه قمر کوچک کشف کردند که مثل حلقه های غبار گرداگرد استوای مشتری، و در ارتفاع ۵۵هزار کیلومتری ابرهای فوقانی، و کم فروغ بودند. آمالتیا، یکی از قمرهای کوچک داخلی مشتری با قطر ۲۵۰ کیلومتر، در تصاویر ارسالی گالیله در آوریل ۲۰۰۰، دارای دو ناحیۀ درخشان باریک است که تاکنون ماهیت آن ها شناسایی نشده است. مدارپیمایی یک قمر جدید به دور مشتری را نخستین بار پژوهشگران امریکایی رصدخانۀ ملی کیت پیکآریزونا، در اکتبر ۱۹۹۹، کشف کردند. در ابتدا تصور می شد که این قمر سیارکباشد و J ۱۹۹۹/S نامیده شد، اما در ژوئیۀ ۲۰۰۰ قمر بودن آن تأیید شد. این قمر فقط ۵ کیلومتر قطر دارد و هر دو سال یک بار در فاصلۀ ۲۴میلیون کیلومتری به دور مشتری مدارپیمایی می کند. در نوامبر و دسامبر ۲۰۰۰، مدارپیمایی دَه قمر مشتری را کشف کرد که تا آن زمان رصد نشده بودند. همۀ این قمرها را، که تصور می شود کمتر از ۵ کیلومتر قطر داشته باشند، اخترشناسان رصدخانۀ مائونا کیایِ هاوایی مشاهده کرده اند. در ژوئیۀ ۱۹۹۴، دنباله دار شومیکر ـ لِوی ۹ در مشتری سقوط کرد. منطقۀ این برخورد تا چندین ماه از زمین دیده می شد.