عصبیت. [ ع َ ص َ بی ی َ ] ( ع اِمص ) عَصَبیّة. حمایت و طرفداری و مدافعه از کسی که خود را به شخص بستگی داده و یا شخص بدان بستگی دارد. ( ناظم الاطباء ). تعصب،و اصل آن، خصلتی است منسوب به عَصَبة که آن خویشان شخص باشند از جانب پدر، و در واقع آنان کسانی هستند که از حریم جد اعلای خود دفاع کنند: نَبض َ منه عرق ُ العصبیة؛ عصبیت او شعله ور شد و به هیجان آمد. ( از اقرب الموارد ). طرفداری و استواری و خویشاوندی. ( غیاث اللغات ). حمیت و تعصب. ( فرهنگ فارسی معین ). حمیت و طرفداری و سختی و میل و رغبت و تعصب و اشتیاق و حب وطن و حب خویشاوندی و قرابت و نسبت، و دستگیری و معاونت و حب مذهب و غیرت و عقاید مذهبی. ( ناظم الاطباء ): دانی که عداوت و عصبیت میان ایشان تا کدام جایگاهست، افشین و بودلف عجلی. ( تاریخ بیهقی ص 170 ).
چون عصبیت کمر کین گرفت
خانه ز پرداختن آیین گرفت.نظامی.عصبیت دین و غیرت پادشاهانه باعث آن شد که حضرت صاحبقرانی عزم گرجستان جزم فرمود. ( ظفرنامه یزدی،از فرهنگ فارسی معین ). تعصب؛ عصبیت کردن. ( منتهی الارب ) ( تاج المصادر بیهقی ).
(عَ صَ یَّ ) [ ع. عصبیة ] (مص جع. ) تعصب.
۱. تعصب.
۲. [قدیمی، مجاز] خصومت، تعصب آلود.
شدت ارتبا وتعلق ش ص بقوم وجماعت یامرام ومسلک خودوتعصب وکوشش درحفظوحمایت آن
( مصدر ) حمیت تعصب: عصبیت دین و غیرت پادشاهانه باعث آن شد که حضرت صاحبقرانی عزم گرجستان جزم فرموده...
[ویکی فقه] عصبیّت در دو معنا بکار رفته است. ۱. جانبداری؛ ۲. دشمنی شدید.
از آن به مناسبت در باب امر به معروف و نهی از منکر و شهادات سخن گفته اند.
معنای لغوی
عصبیّت عبارت است از طرفداری و هواخواهی یا دشمنی شدید نسبت به شخص، گروه و یا امری.
نهی از تعصب در روایات
در روایات بسیاری از تعصب ورزیدن نهی شده است. در حدیثی از امام صادق علیه السّلام آمده است: «کسی که تعصب بورزد یا دیگری به نفع او تعصب ورزد (و او نیز بدان خشنود باشد) ریسمان ایمان از گردنش گشوده (و از قلمرو ایمان خارج) می شود». از این رو، عصبیّت حرام است.
مقصود از عصبیّت حرام
...
تعصب.
💡 و اگر چیزی را که حمایت می کند، چیزی است که حمایت آن شرعا خوب نیست، یا در حمایت، از حق و انصاف تجاوز می کند و به باطل داخل می شود، این قسم عصبیت مذموم است و از رذایل صفات متعلقه به قوه غضبیه است.
💡 دانست که لا بد است از سه یکی، گفت: این آسانتر این خلافها و عصبیتها اول دراز است، و آخر درد ما همه از آنست.
💡 مونک اغلب از سایهها و حلقههای رنگی در اطراف پیکرهها برای جدا کردن هالهای از ترس، عصبیت و شهوت جنسی استفاده میکرد. این نقاشیها نشاندهندهٔ تأثیرات مشکلات جنسی هنرمند بود. بسیاری از این نقاشیها در مدلهای مختلف انجام شدند مانند مدونا، دستها و…
💡 و باعث این، یا عصبیت است یا جبن، و گاه باشد که سبب آن طمع باشد، و در این صورت هم باز منشأ آن ضعف نفس و خمود قوه غضبیه است پس به هر حال این صفت از رذایل متعلق به قوه غضبیه است، یا از جانب افراط یا از طرف تفریط و در ضمن این صفت خبیثه، صفات خبیثه بسیار است چون: میل به یک طرف در حکم میان مردمان، و کتمان شهادت، و شهادت ناحق دادن، و تصدیق اهل باطل را نمودن، و تکذیب حق را کردن و غیر اینها.
💡 جیغ نقاشی شده در سال ۱۸۹۶ معروفترین اثر وی است کاملاً بهصورت وسیعی نشان دهنده عصبیت انسان جهان مدرن است. نقاشی شده با طیف وسیعی از رنگهای خاکستری و فرمهای ساده و یک دیدگاه بسیار وسیع در مطالعه روح که نشان دهنده مطالعه بر روی خودش بود تجلی هنرمند در تمامیت ذات یک هنرمند در درون این اثر پیداست.
