روزی دو دوست به یک کافه رفتند تا بازی شطرنجی را آغاز کنند. بازی به آرامی پیش میرفت و هر دو بازیکن با دقت مهره های خود را حرکت میدادند. یکی از دوستان، با حرکتی هوشمندانه، مهره های حریف را به گونهای چید که در نهایت به موقعیتی رسیدند که شاه حریف در خطر بود. با یک حرکت نهایی، او فریاد زد: "شاه مات!" و بازی را به پایان رساند. دوست دیگر با تعجب به او نگاه کرد و گفت: "چطور توانستی اینقدر سریع به این نتیجه برسی؟" او توضیح داد که با تحلیل دقیق حرکات و پیشبینی واکنشهای حریف، توانسته است به این پیروزی دست یابد. این بازی نه تنها سرگرمکننده بود، بلکه به آنها درسهایی درباره استراتژی و تفکر منطقی آموخت. در نهایت، آنها تصمیم گرفتند که هر هفته یک بار به کافه بیایند و به رقابت های شطرنج ادامه دهند.

شاه مات
لغت نامه دهخدا
شطرنج ملک باخت ملک با هزار شاه
هر شاه را بلعب دگر شاه مات کرد.عسجدی.
فرهنگ معین
فرهنگ عمید
فرهنگ فارسی
دانشنامه عمومی
شاه مات (کتاب). شاه مات نام کتابی ست نوشتهٔ یوستین گردر نویسنده نروژی که در سال ۲۰۰۶ میلادی در نروژ منتشر شده است. این کتاب منتخب کتاب های گردر به انتخاب خودش است. این کتاب در سال ۱۳۸۷ توسط مهوش خرمی پور ترجمه شد و کتابسرای تندیس آن را منتشر کرد.
یوستین گردر در این کتاب بخش های کوتاهی از سایر آثارش را به گونه ای در کنار یکدیگر قرار داده که هرکدام به صورت مستقل قابل مطالعه باشد و علاوه برآن کل کتاب به صورت یک واحد معنادار و یک پارچه جلوه کند. از آن جایی که اکثر آثار داستانی گردر در فضایی مشابه و با مضامینی تقریبا یکسان نوشته شده اند، این ادعای او چندان دور از ذهن نیست.
این نویسنده نرژوی در مقاله کوتاهی به معرفی این کتاب پرداخته و نوشته است: «در پاییز سال ۲۰۰۵ ناشر کتاب هایم به من پیشنهاد کرد برش هایی از آثارم را در یک کتاب جمع کنم تا در سال ۲۰۰۶ میلادی و به مناسبت گذشت ۲۰ سال از انتشار نخستین کتابم به چاپ برسد. در ابتدا دودل و مردد بودم. این کار باارزشی به نظر می رسید، اما انجام آن جسارت می طلبید. اما کمی بعد بیشتر هیجان زده شدم و با خود اندیشیدم شاید این جا چیزی باقی مانده باشد که من بتوانم دوباره آن را هدیه کنم. چیزی که بتوان با آن مفهومی سراسر جدید خلق کرد. »
در ادامه گاردر توضیح داده است که چگونه برآن شد تا پارگراف هایی از رمان ها و داستان هایش را انتخاب و بازنویسی کند که هرکدام بتوانند هم به تنهایی و هم در کنار یکدیگر معنادار و خواندنی باشند. او در این کتاب ۶۴ نوشته از سایر آثارش را جمع آوری کرده است. در انتهای کتاب هم ضمیمه ای درج کرده که نشان دهد هرکدام از نوشته ها به کدام کتاب او مربوط می شود.