سیاره

( سیارة ) سیارة. [ س َی ْیا رَ ] ( ع اِ ) قافله. کاروان. ( آنندراج ) ( غیاث ). قافله. ( از منتهی الارب ). کاروان. ( دهار ) ( مهذب الاسماء ) ( ترجمان القرآن ترتیب عادل بن علی 60 )

سیّاره (planet)
جسم آسمانی بزرگی که در مدار ستاره ای در گردش، و متشکل از سنگ، فلز یا گاز است. در منظومۀ خورشیدی نُه سیّاره بر گرد خورشید مدارپیمایی می کنند که عبارت اند از عُطارِد، زهره، زمین، مریخ، مشتری، زحل، اورانوس، نپتون و پلوتون. چهار سیارۀ داخلی، که سیاره های زمین وار یا زمین مانند نامیده می شوند، کوچک و سنگی، و هر کدام دارای یک یا چندتا قمرند. سیاره های بیرونی، جز پلوتون، سیاره های بزرگ نامیده می شوند و جو چگال تری دارند که عمدتاً متشکل از گازهای هیدروژن و هلیوم است؛ هر سیاره از این دست دارای تعداد زیادی قمر است. مشتری، با فاصلۀ تقریبی ۷۸۰ میلیون کیلومتر از خورشید و قطر ۱۴۰ هزار کیلومتر جرمی بیش از همۀ سیاره های دیگر را در خود جا داده است و بزرگ ترین سیارۀ منظومۀ خورشیدی است. کوچک ترین آن ها، و دورترین سیاره از خورشید با ۵,۹۰۰ میلیون کیلومتر فاصله، پلوتو است که ۲,۳۰۰ کیلومتر قطر دارد. از دید ناظر زمینی، همۀ سیاره های برجسته، عُطارِد، زهره، مریخ، مشتری، زحل، با چشم غیرمسلح به صورت اجسامی دیده می شوند که در مسیرهای دایره ای از برابر ستارگان جابه جا می شوند. اندازۀ این دایره ها، که به علت حرکت خود زمین بر گرد خورشید پدید می آیند، با فاصلۀ سیاره از زمین نسبت عکس دارد. سیاره ها نور تولید نمی کنند، بلکه نور ستارۀ مادر را باز می تابانند.کشف های جدید. در ۱۹۹۵، اخترشناسان ایتالیایی اطمینان یافتند که سیارۀ جدیدی را بر گرد ۵۱ اسب بال دار در صورت فلکی اسب بالدار (پگاسوس) کشف کرده اند. گمان می رود این سیاره که ۵۱ اسب بال دارِ بی نامیده شد، احتمالاً جرمی برابر با مشتری دارد. کشش گرانشیای که به این سیاره نسبت داده می شود ممکن است از تپش ستارۀ مادر حاصل شده باشد. در گردهم آیی ژانویۀ ۱۹۹۶ انجمن اخترشناسی امریکا کشف سه سیارۀ دیگر اعلام شد. همۀ این سیارات به خارج از منظومۀ خورشیدی تعلق دارند، اما دو سیاره از آن ها فقط حدود ۳۵ سال نوری از زمین فاصله دارند و بر گرد ستاره هایی می گردند که با چشم غیرمسلح دیده می شوند. یکی از آنان با نام ۷۰ سنبلۀ بی در صورت فلکی سُنبله، و دیگری با نام ۴۷ دب اکبر بی در صورت فلکی دب اکبر قرار دارد. سومین سیارۀ نزدیک که حدود ۵۰ سال نوری از ما فاصله دارد، بر گرد بتا سه پایۀ نقاش، مدارپیمایی می کند. در آوریل ۱۹۹۶، سیارۀ دیگری کشف شد که به دور ستارۀ رو سرطان، در صورت فلکی سرطان، در گردش است. سیارۀ دیگری که در ژوئن ۱۹۹۶ پیدا شد، به دور تی گاوران می گردد. در اکتبر ۱۹۹۶، اخترشناسان ایالات متحده امریکا سیاره ای را کشف کردند که مدارش نامنظم تر از سیاره های دیگر است. جرم این سیارۀ جدید۱.۶ برابر جرم مشتری است و به دور ستارۀ ۱۶ دجاجه جی مدارپیمایی می کند. فاصلۀ آن تا ستارۀ یادشده از ۹۰ میلیون کیلومتر تا ۳۹۰ میلیون کیلومتر تغییر می کند. در ۱۹۹۸، اخترشناسان استرالیا و نیوزیلند سیاره ای را در فاصلۀ ۲۵ هزار سال نوری کشف کردند. این سیاره را ۳۵ ـ ۹۸ نامیدند. رصدخانه های ماونت استروملو در استرالیا و ماونت جان در نیوزیلند برای این کشف با یکدیگر همکاری کردند. تا اوت ۲۰۰۰، اخترشناسان توانسته اند موقعیت ۵۰ سیاره را در خارج از منظومۀ خورشیدی تعیین کنند که نُه سیاره از آن ها در سال ۲۰۰۰ شناسایی شدند.