واژهی «سراپرده» در زبان فارسی به معنی چادر بزرگ، سایبان یا خیمهای است که در ورودی یا بخش اصلی یک مکان را میپوشاند. در گذشته، این واژه بهویژه در توصیف چادرهای شاهان، امیران یا سپاهیان بهکار میرفت؛ جایی که در آن فرماندهان مینشستند و کارهای مهم انجام میدادند.
در ادبیات فارسی، «سراپرده» کاربردی شاعرانه و نمادین پیدا کرده است. شاعران بزرگی مانند حافظ، فردوسی و مولوی از این واژه برای اشاره به جهان، آسمان، یا پردهی راز هستی استفاده کردهاند. مثلاً وقتی گفته میشود «سراپردهی عشق»، منظور مکانی اسرارآمیز و پر رمز و راز است که تنها اهل دل میتوانند به آن راه یابند.
از دید فرهنگی و تاریخی، این واژه تصویری از زندگی ایلی و درباری ایران کهن را در ذهن زنده میکند؛ زمانی که خیمهها نه فقط پناهگاه، بلکه نماد شکوه و نظم اجتماعی بودند. این واژه با گذر زمان، معنای عینی خود را تا حدی از دست داده، اما هنوز در زبان فارسی جایگاهی زیبا و پرمعنا دارد.
سراپرده. [ س َ پ َ دَ / دِ ] ( اِ مرکب ) ( از: سر+ «َا» واسطه + پرده )پرده سرا. ( حاشیه برهان قاطع چ معین ). بارگاه پادشاهان را گویند. ( برهان ). خیمه. ( غیاث ). سرایچه پادشاهان. ( شرفنامه منیری ). سرادق. ( ترجمان القرآن ترتیب عادل بن علی ) ( منتهی الارب ) ( ربنجنی ). فسطاط. ( ملخص اللغات حسن خطیب ). سرا بمعنی خانه است، پرده نیز معروف است و برای پادشاهان خانه ای که در سفر از خیمه برپا کنند سراپرده گویند، در دور آن پرده کشند که بمنزله دیوار و حایل خارج پرده باشد. ( آنندراج ): یک روز نماز دیگر الیانوس در سراپرده ایستاده بودبر اسب... و مر آن را حدیقة الرحمن نام کرده بود سراپرده خویش آنجا برد. ( ترجمه تاریخ طبری بلعمی ).
سراپرده از دیبه رنگ رنگ
بدو اندرون خیمه های پلنگ.فردوسی.به پیش سراپرده ٔشاه برد
بیفکند و ایرانیان را سپرد.فردوسی.خم آورد پشت و سنان ستیخ
سراپرده برکند و هفتاد میخ.فردوسی.گرد لشکر صد و شش میل سراپرده بود
بیست فرسنگ زمین بیش بود لشکرگاه.منوچهری.ملکی کش ملکان بوسه به اکلیل زنند
میخ دیوار سراپرده بصد میل زنند.منوچهری.چو بشنید کآمد یل سرفراز
برون زد سراپرده و خیمه باز.اسدی.پس روز دیگر سراپرده بصحرا بردند و لشکریان بیرون آمدند.( اسکندرنامه، نسخه سعید نفیسی ). چون از سراپرده خاقان فغان برآید ایشان از چهار گوشه نعره زنند. ( فارسنامه ابن البلخی ص 8 ).
سرد و گرم زمانه ناخورده
نرسی بر در سراپرده.سنائی.منصور چند مرد را در سراپرده پنهان کرده بود. ( مجمل التواریخ ).
طاق و رواق ساز بدروازه عدم
باج و دواج نه بسراپرده امان.خاقانی.و سراپرده خسرو سیارگان از ساحت چهار ارکان فروگشادند. ( سندبادنامه ص 219 ).
چون اشارت رسید پنهانی
از سراپرده سلیمانی.نظامی.وگر طارم موسی از طور بود
سراپرده احمد از نور بود.نظامی.گلخنی مفلس ناشسته روی
مرد سراپرده انوار نیست.عطار.خود سراپرده قدرش ز مکان بیرون بود
آنکه ما در طلبش کون و مکان گردیدیم.سعدی.دل سراپرده محبت اوست
دیده آیینه دار طلعت اوست.
(سَ پَ دَ یا دِ ) (اِمر. ) پرده سرای.
۱. بارگاه.
۲. خیمۀ بزرگ.
۳. پردۀ بزرگ که به جای دیوار دور خیمه بکشند. * پرده سرای.
* سراپردهٴ کحلی: [قدیمی، مجاز]
۱. آسمان.
۲. ابر سیاه.
پرده سرای، خیمه بزرگ، بارگاه
بارگاه پادشاهان را گویند خیمه سرادق
پرده سرای. یا سراپرده سیاه و سپید. جهان ( باعتبار شب و روز ). یا سراپرده کحلی. ۱ - آسمان. ۲ - ابر سیاه.
سراپرده، روستایی کوهستانی با آب و هوای معتدل و طبیعتی زیبا در منطقه خوش آب و هوای دهستان سربنان از توابع بخش مرکزی شهرستان زرند در استان کرمان در مرکز ایران است. درخت چنار کهنسال سراپرده از جمله دیدنی ترین نقاط این روستا است که ریش سفیدان روستا معتقدند در زمان زرتشت کاشته شده است و حدود ۱۵۰۰ سال سن دارد.
این روستا در دهستان سربنان قرار دارد و براساس سرشماری مرکز آمار ایران در سال ۱۳۸۵، جمعیت آن ۴۶ نفر ( ۱۵خانوار ) بوده است.
پرده سرای.
💡 خورشید صفت تا که مجّرد نه برآیی سلطان سراپردهٔ افلاک نگردی
💡 آنان که بماندند پس پردهٔ پندار احوال سراپردهٔ اسرار ندانند
💡 در شبستان افق چرخ کهن نوش کند از شفق می که سراپرده شام اندازد
💡 آنکه چون پرتو خورشید ضمیرش بسزا بر سراپرده تقدیر مقوم گردد
💡 اگر پنجهاش را شکست آوری سراپردهها را به دست آوری
💡 سراپرده بر جویباران زدند همان خیمه بر مرغزاران زدند