خطبه واژه‌ای با معانی متعدد و عمیق در زبان فارسی است که ریشه در سنت‌های سخنوری و بلاغت دارد. در معنای نخست، به سخنرانی‌های رسمی و اثرگذار اطلاق می‌شود که با هدف بیان اندیشه‌ها، انتقال پیام‌های مهم، یا تشریح مسائل سیاسی، اجتماعی و فرهنگی ایراد می‌گردد. این نوع خطبه‌ها نیازمند تسلط بر فنون سخنوری، قدرت بیان، و توانایی اقناع مخاطب هستند و اغلب در مجامع عمومی، مراسم رسمی، و گردهمایی‌های مهم به کار گرفته می‌شوند.
در معنای دوم، خطبه به وعظ، موعظه، و نصیحت اشاره دارد؛ یعنی سخنانی که با هدف ارشاد، هدایت، و اصلاح رفتار و عقاید افراد جامعه بیان می‌شود. این نوع خطبه‌ها معمولاً جنبه اخلاقی، دینی، یا اجتماعی دارند و خطیب با استفاده از استدلال، تشویق به فضایل، و هشدار نسبت به رذایل، سعی در تأثیرگذاری مثبت بر روح و روان شنوندگان دارد. هدف از این موعظه‌ها، ارتقای سطح اخلاقی و معنوی جامعه و تشویق به رفتار صحیح است.
در نهایت، خطبه می‌تواند به عنوان مقدمه یا بخش آغازین یک اثر مکتوب، به‌ویژه کتب و رسائل، نیز به کار رود. این بخش مقدماتی که گاه خطبه کتاب نیز نامیده می‌شود، معمولاً به بیان هدف و موضوع کتاب، معرفی نویسنده، و بیان چکیده‌ای از محتوا اختصاص دارد و به خواننده در درک بهتر ساختار و چرایی نگارش اثر یاری می‌رساند. واژه خطب نیز جمع این واژه است که به مجموعه‌ای از این سخنرانی‌ها یا مقدمات اشاره دارد.