آتش

( آتش ) آتش. [ ت َ ] ( اِ ) ( از زندی آترس، و اوستایی آتر، و سانسکریت هوت آش، خورنده قربانی؛ از: هوت، قربانی + آش، خورنده ) یکی از عناصر اربعه قدما و آن حرارت توأم با نوری است که از بعض اجسام سوختنی برآید چون چوب و ذغال و امثال آن. آذر. آدر. ورزم. تش. آدیش. وَداغ. بلک. کاغ. مخ. هیر. نار. سعیر. عجوز. ام القری. و در زبان شعری از آن بقبله جمشید، قبله دهقان، قبله زردشت، قبله مجوس، بستر سمندر، تخته زرنیخ و غیر آن تعبیر کرده اند

آتش (علم). واکنشی شیمیایی که براثر سوختن مواد پدید می آید و همراه با شعله و گرمای تند و درخشنده است. معمولاً مواد کربنی هیدروژن دار وقتی با اکسیژن هوا ترکیب شوند، آتش می گیرند و می سوزند؛ آنچه از آن ها باقی می ماند، ماده ای نسوز و غیرقابل احتراق به نام خاکستر است. شعله آتش در واقع گازهایی هستند که براثر گرمای زیاد اتم هایشان برانگیخته شده و از خود نور ساطع می کنند، شدت تابش نور، به ویژه در طیف فروسرخ (اشعه مادون قرمز) باعث ایجاد حرارت می شود. در قدیم آتش را عنصری بسیط و ساده می پنداشتند و در کنار خاک و آب وهوا به آن ها عناصر اربعه یا چهارگانه می گفتند. کشف و آشنایی با آتش و چگونگی طرز استفاده و افروختن آن یکی از دست آوردهای مهم انسان ماقبل تاریخ بوده است.
آتش (فرهنگ ایران باستان ). یکی از چهار عنصر مقدس در ایران باستان و در نزد مزداپرستان که با آیین و شیوه ویژه ای در آتشکده ها از آن نگهداری و پرستاری می شود. بنابر روایت، روزی هوشنگ در کوهستانی ناگهان چشمش به ماری سیاه افتاد و پاره سنگی برگرفت و به سوی مار پرتاب کرد. از برخورد آن با سنگی دیگر جرقه برجهید و آتش فراز آمد. هوشنگ به همراهان گفت که این جرقه فروغی ایزدی است و باید که از آن پرستاری کرد. آتش بر ویشتاسپ نمایان شد و او را به پذیرفتن آیین زردشت دعوت کرد. آتش مردمان پاک را نمی سوزاند و داوری با آتش (وَر) برای سنجش راست از دروغ به این باور ایرانیان برمی گردد. هرودت می نویسد: ایرانیان به آتش به چشم یک ایزد می نگرند و هرگز آن را آلوده نمی کنند. حضور آتشدان در سنگ نگاره های آرامگاه داریوش و در نگاره های تخت جمشید و بر روی سکه ها نشان دهندۀ نقش این عنصر در ایران باستان است. این که تیرداد اشکانی اول (۲۴۸ـ۲۱۴پ م) دو سه سال پس از تأسیس حکومت اشکانیان، معبد آناهیتای شهر ارشک را برای تاج گذاری خود برگزید، حکایت از نقش آتش در آغاز حکومت اشکانیان دارد و آخرین گزارشی که از معبد آناهیتا در زمان اشکانیان در دست است مربوط به سال ۲۲۴ یا ۲۲۶م است. در این سال اردوان پنجم به دست اردشیر بابکان، مؤسس سلسله ساسانی، به قتل رسید و اردشیر سر او را، همان طور که نذر کرده بود، از معبد آناهیتای استخر آویخت. این اقدام نمایشی اردشیر نیز از توجه مردم به آتش خبر می دهد.