سرمایه اجتماعی

[ویکی فقه] سرمایه اجتماعی مفهومی در جامعه شناسی است که کاربردی در بسیاری از علوم انسانی نظیر اقتصاد، مدیریت، علوم اجتماعی، و علوم سیاسی دارد و جهت اشاره به ارتباطات درون و مابین گروهی از آن استفاده می شود. در این تحقیق، موضوع سرمایه اجتماعی را از دیدگاه آیات قرآن و اصول اسلامی بررسی می کنیم.
سرمایه اجتماعی یکی از مفاهیم مهم و کاربردی در بسیاری از علوم انسانی نظیر اقتصاد، مدیریت، علوم اجتماعی، و علوم سیاسی می باشد. در این تحقیق، موضوع سرمایه اجتماعی را از دیدگاه آیات قرآن و اصول اسلامی بررسی می کنیم. با بررسی اصول اسلامی مانند وحدت، اخوت، عدالت، تعاون، مشورت، مصابره و مرابطه، تکافل اجتماعی و همین طور فضایل اخلاقی نظیر صداقت، وفای به عهد، حُسن ظن، خوشرویی و... در می یابیم که اجرای اصول اسلامی بر انواع و سطوح مختلف سرمایه اجتماعی تأثیر زیادی دارد و علاوه برآن به نظر می رسد که پیاده شدن این اصول مؤثرترین روشی است که می تواند سرمایه اجتماعی را به بالاترین سطح ممکن آن برساند. سرمایه اجتماعی اسلامی در بُعد شناختی، براساس اصول وحدت و اخوت، و بسیاری از فضایل اخلاقی، و در بُعد ساختاری براساس اصولی نظیر تعاون، مصابره و مرابطه، مشورت، تکافل اجتماعی، و جنبه اجتماعی بسیاری از دستورات اسلام شکل می گیرد. گسترش و تعمیق اعتقادات و فرهنگ اسلامی، و گسترش مشارکت اجتماعی مردم در امور مختلف، دو راهکار مهم برای افزایش سرمایه اجتماعی اسلامی می باشند. الگوی اسلامی مشارکت اجتماعی، اشکالات الگوهای غیراسلامی را حل می کند و مشارکت اجتماعی با الگوی اسلامی می تواند تأثیر عمده ای بر رشد و توسعه جامعه اسلامی داشته باشد.
مقدمه
سرمایه اجتماعی (Social capital) شامل حجم و کیفیت روابط میان انسان هاست که همکاری میان افراد را تسهیل می کند. مفهوم سرمایه اجتماعی، از مفاهیم بسیار مهم و مفیدی است که در سه دهه اخیر در بسیاری از علوم انسانی نظیر اقتصاد، مدیریت، علوم اجتماعی، و علوم سیاسی مطرح و به کار گرفته شده است. براساس نتایج تحقیقات متعددی که از سال ۱۹۸۸ میلادی در مورد توسعه کشورهای جهان انجام شده، سرمایه اجتماعی تأثیر عمده ای در توسعه و پیشرفت جوامع دارد. هرچه مقدار سرمایه اجتماعی در یک جامعه بیش تر باشد، همکاری و هماهنگی میان افراد و گروه ها بیش تر است و منابع اقتصادی به صورت بهتری به کار برده می شود و پیشرفت و توسعه جامعه سریع تر انجام می شود. بسیاری از برنامه های توسعه کشورها بدون درنظر گرفتن ملاحظات سرمایه اجتماعی ممکن است به نتیجه مطلوب نرسد. بنابراین در تدوین و اجرای برنامه های توسعه باید توجه ویژه ای به سرمایه اجتماعی صورت گیرد. مطابق سند چشم انداز بیست ساله کشور، یکی از ویژگی هایی که جامعه ایران در افق این چشم انداز باید داشته باشد، به صورت زیر عنوان شده است: «متکی بر سهم برتر منابع انسانی و سرمایه اجتماعی در تولید ملّی»بررسی مسائل مختلف اجتماعی و از جمله سرمایه اجتماعی در هر جامعه ای باید با در نظر گرفتن فرهنگ، آداب و رسوم و اعتقادات آن جامعه صورت گیرد. در کشورهای اسلامی و از جمله در ایران، بخش مهمی از فرهنگ و اعتقادات مردم متأثر از دین اسلام است. بنابراین در تحلیل سرمایه اجتماعی در کشورهای اسلامی، بررسی رابطه میان اسلام و سرمایه اجتماعی از اهمیت زیادی برخوردار است. در دین اسلام با توجه به چهارچوب های اعتقادی و برنامه های ویژه برای آرامش و تعالی روحی انسان ها، مسلمانان به گونه ای تربیت می شوند که بسیاری از ارزش ها و صفات اخلاقی در آن ها به صورت درونی در می آید که این صفات تأثیر زیادی بر کیفیت و کمیت روابط اجتماعی آن ها دارد. علاوه برآن، اسلام توجه ویژه ای به اجتماعات و تعامل میان افراد دارد.
مفهوم و انواع سرمایه اجتماعی
منظور از سرمایه اجتماعی میزان ارتباطات میان افراد و هنجارهای حاکم بر این ارتباطات است که موجب ارتقای سطح همکاری اعضای جامعه می شود. مفهوم سرمایه اجتماعی، مفهومی گسترده است و شامل کمیت و کیفیت روابط اجتماعی گوناگونی است که میان افراد، گروه ها، سازمان ها و نهادهای جامعه برقرار است و موجب افزایش همکاری افراد در راستای تأمین منافع متقابل آن ها می شود. انواع سرمایه اجتماعی عبارتند از: سرمایه اجتماعی ساختاری (Structural) و سرمایه اجتماعی شناختی (Cognitive). در بررسی روابط میان انسان ها اگر بخواهیم به حجم این روابط (کمیت روابط) توجه کنیم، باید به تعداد و انواع گروه ها، نهادها و شبکه های اجتماعی بپردازیم (سرمایه اجتماعی ساختاری). اما اگر بخواهیم کیفیت روابط میان انسان ها را بررسی کنیم، باید به عقاید و هنجارهای مؤثر بر روابط اجتماعی توجه کنیم (سرمایه اجتماعی شناختی). بنابراین سرمایه اجتماعی شناختی در برگیرنده کیفیت روابط میان انسان هاست و به ارزش ها، هنجارها، و عقاید مؤثر بر روابط میان افراد گفته می شود، در حالی که سرمایه اجتماعی ساختاری براساس تعریف کاسا شامل پیوندها یا شبکه های اجتماعی رسمی و غیررسمی است. شبکه های غیررسمی به وسیله روابط افراد با دوستان، خویشان، همسایگان و... تشکیل می شود و شبکه های رسمی شامل مشارکت داوطلبانه افراد در گروه ها و سازمان هاست که از آن به مشارکت اجتماعی تعبیر می شود. در کشورهای غربی فعالیت های داوطلبانه افراد در گروه ها و سازمان های اجتماعی، به عنوان نماد جامعه مدنی در نظر گرفته می شود. در ادبیات معمولاً منظور از سرمایه اجتماعی ساختاری، حجم شبکه های اجتماعی رسمی و به عبارت دیگر، میزان فعالیت های داوطلبانه افراد در گروه های اجتماعی (مشارکت اجتماعی (Social participation)) است که روابط افراد در قالب این شبکه ها شکل می گیرد، اما در مجموع، روابط افراد در شبکه های غیررسمی هم جزء سرمایه اجتماعی ساختاری محسوب می شود، مثل شبکه روابط دوستی و شبکه روابط همسایگی.سرمایه اجتماعی اثرات مثبت مهمی بر اقتصاد و ابعاد دیگر زندگی اجتماعی انسان ها دارد. در یک تقسیم بندی، سرمایه اجتماعی را می توان در سه سطح خرد، میانی و کلان مورد مطالعه قرار داد. در سطح خرد، سرمایه اجتماعی ناظر بر روابط میان افراد و خانواده هاست. سرمایه اجتماعی در سطح خرد براساس میزان صمیمیت حاکم بر افراد، به دو نوع غیررسمی (Informal) (درون گروهی) و تعمیم یافته (Extended) (میان گروهی) تقسیم می شود. سرمایه اجتماعی غیررسمی (درون گروهی) سطحی از سرمایه اجتماعی است که میان افرادی که ارتباط نزدیک و صمیمی با هم دارند وجود دارد، مثل اعضای خانواده، دوستان نزدیک و همسایگان. در مقابل، سرمایه اجتماعی تعمیم یافته (میان گروهی) در میان افرادی رواج دارد که روابط دوستانه و خصوصیات مشترک کمتری میان آن ها حاکم است، مثل اعضای گروه های اجتماعی. سطح میانی (رابط (Linking)) شامل پیوندها و روابط عمودی است و روابط حاکم میان سازمان ها و گروه ها و همین طور روابط میان اعضای آن ها را در بر می گیرد. سطح کلان (نهادی (Institutional)) فراگیرترین جنبه سرمایه اجتماعی است که شامل رسمی ترین روابط و ساختارهای نهادی می شود. این بخش از سرمایه اجتماعی به محیط اجتماعی و سیاسی می پردازد که به ساختارهای اجتماعی شکل می دهد. رژیم سیاسی، سلطه قانون، نظام قضایی، و آزادی های سیاسی و مدنی، نهادهایی هستند که از طریق آن ها سرمایه اجتماعی کلان شکل می گیرد. 
دیدگاه اسلام در مورد مسئله اجتماع
...
[ویکی فقه] سرمایه اجتماعی (دیدگاه اسلام). سرمایه اجتماعی مفهومی در جامعه شناسی است که کاربردی در بسیاری از علوم انسانی نظیر اقتصاد، مدیریت، علوم اجتماعی، و علوم سیاسی دارد و جهت اشاره به ارتباطات درون و مابین گروهی از آن استفاده می شود. در این تحقیق، موضوع سرمایه اجتماعی را از دیدگاه آیات قرآن و اصول اسلامی بررسی می کنیم.
سرمایه اجتماعی یکی از مفاهیم مهم و کاربردی در بسیاری از علوم انسانی نظیر اقتصاد، مدیریت، علوم اجتماعی، و علوم سیاسی می باشد. در این تحقیق، موضوع سرمایه اجتماعی را از دیدگاه آیات قرآن و اصول اسلامی بررسی می کنیم. با بررسی اصول اسلامی مانند وحدت، اخوت، عدالت، تعاون، مشورت، مصابره و مرابطه، تکافل اجتماعی و همین طور فضایل اخلاقی نظیر صداقت، وفای به عهد، حُسن ظن، خوشرویی و... در می یابیم که اجرای اصول اسلامی بر انواع و سطوح مختلف سرمایه اجتماعی تأثیر زیادی دارد و علاوه برآن به نظر می رسد که پیاده شدن این اصول مؤثرترین روشی است که می تواند سرمایه اجتماعی را به بالاترین سطح ممکن آن برساند. سرمایه اجتماعی اسلامی در بُعد شناختی، براساس اصول وحدت و اخوت، و بسیاری از فضایل اخلاقی، و در بُعد ساختاری براساس اصولی نظیر تعاون، مصابره و مرابطه، مشورت، تکافل اجتماعی، و جنبه اجتماعی بسیاری از دستورات اسلام شکل می گیرد. گسترش و تعمیق اعتقادات و فرهنگ اسلامی، و گسترش مشارکت اجتماعی مردم در امور مختلف، دو راهکار مهم برای افزایش سرمایه اجتماعی اسلامی می باشند. الگوی اسلامی مشارکت اجتماعی، اشکالات الگوهای غیراسلامی را حل می کند و مشارکت اجتماعی با الگوی اسلامی می تواند تأثیر عمده ای بر رشد و توسعه جامعه اسلامی داشته باشد.
مقدمه
سرمایه اجتماعی (Social capital) شامل حجم و کیفیت روابط میان انسان هاست که همکاری میان افراد را تسهیل می کند. مفهوم سرمایه اجتماعی، از مفاهیم بسیار مهم و مفیدی است که در سه دهه اخیر در بسیاری از علوم انسانی نظیر اقتصاد، مدیریت، علوم اجتماعی، و علوم سیاسی مطرح و به کار گرفته شده است. براساس نتایج تحقیقات متعددی که از سال ۱۹۸۸ میلادی در مورد توسعه کشورهای جهان انجام شده، سرمایه اجتماعی تأثیر عمده ای در توسعه و پیشرفت جوامع دارد. 
افسری، علی، تأثیر سرمایه اجتماعی بر نوآوری موردی کشورها، ج۱، ص۶۲-۹۷، ۱۳۹۰، پایان نامه کارشناسی ارشد علوم اقتصادی دانشگاه پیام نور، استاد راهنما: دکتر فرهاد خداداد کاشی.
منظور از سرمایه اجتماعی میزان ارتباطات میان افراد و هنجارهای حاکم بر این ارتباطات است که موجب ارتقای سطح همکاری اعضای جامعه می شود. مفهوم سرمایه اجتماعی، مفهومی گسترده است و شامل کمیت و کیفیت روابط اجتماعی گوناگونی است که میان افراد، گروه ها، سازمان ها و نهادهای جامعه برقرار است و موجب افزایش همکاری افراد در راستای تأمین منافع متقابل آن ها می شود. انواع سرمایه اجتماعی عبارتند از: سرمایه اجتماعی ساختاری (Structural) و سرمایه اجتماعی شناختی (Cognitive). در بررسی روابط میان انسان ها اگر بخواهیم به حجم این روابط (کمیت روابط) توجه کنیم، باید به تعداد و انواع گروه ها، نهادها و شبکه های اجتماعی بپردازیم (سرمایه اجتماعی ساختاری). اما اگر بخواهیم کیفیت روابط میان انسان ها را بررسی کنیم، باید به عقاید و هنجارهای مؤثر بر روابط اجتماعی توجه کنیم (سرمایه اجتماعی شناختی). بنابراین سرمایه اجتماعی شناختی در برگیرنده کیفیت روابط میان انسان هاست و به ارزش ها، هنجارها، و عقاید مؤثر بر روابط میان افراد گفته می شود.