لغت نامه دهخدا
گر آهنگران شکر جود تو گویند
به کوره درون زر شود جمله نخجد.شمس فخری. || آن سنگ که ندافان محلاج بدان برزنند تا درشت گردد. ( فرهنگ اسدی چ پاول هورن ). سنگ سخت. نخجذ. ( برهان قاطع ). سنگ سختی که با آن چیزی را می شکنند و یا می سایند. ( ناظم الاطباء ). سنگ سخت ندافان. ( صحاح الفرس ). مرحوم دهخدا نوشته اند: در فرهنگ اسدی نخجوانی شاهد نخجد بیتی از منجیک بدین صورت آمده است:
دو مار بگزنده بر دو لب دو سال
زآن [ قلیه ] چو طاعون زآن نان چو[ ن ] نخجد
در فرهنگ شعوری بیت مغلوط را به صورت ذیل اصلاح کرده اند:
دو مار گزنده دو لب بر دو سویش
از آن قلیه بهتر وز آن نان نخجد
ولی به گمان من اصل شعر این بوده است:
دو مار به گزنده بر دو لب تو دوسان
زآن قلیه چو طاعون زآن نان همچو نخجد
چه با این اصلاح صورت نقل فرهنگ اسدی محفوظتر میماند و بذوق هم نزدیکتر است. ( پایان یادداشت مؤلف ). || نان ارزن. ( از فرهنگ شعوری ). نان سختی که با ارزن پزند. || گرفتن و خراشیدن با انگشتان. ( ناظم الاطباء ). رجوع به نخجل شود.
