دانشنامه اسلامی
هر یک از اجزای تشکیل دهنده مقدمات قیاس را «حد» گویند و آن سه حد است: حد اکبر، حد اصغر و حد وسط. حدود قیاس به لحاظ حملی و شرطی بودن قیاس به حدود اقترانی حملی و شرطی تقسیم می شود.
اقسام حدود اقترانی
حدود اقترانی حملی، همان اجزای تشکیل دهنده مقدمات قیاس اقترانی حملی است که عبارت اند از: ۱. حد اصغر، و آن حدی است که در مقدمه اول (صغرای قیاس)، موضوع یا محمول و در نتیجه قیاس، موضوع قرار می گیرد. ۲. حد اکبر، و آن حدی است که در مقدمه دوم (کبرای قیاس)، موضوع یا محمول و در نتیجه قیاس، محمول قرار می گیرد. ۳. حد اوسط، و آن حد مشترکی است که در دو مقدمه تکرار شده و باعث پیوند دو حدّ دیگر می شود و از نتیجه حذف می شود؛ مانند: «العالم متغیر» و «کل متغیر حادث» که نتیجه می دهد: «فالعالم حادث»؛ بنابراین در این قیاس حملی، کلمه «العالم» حد اصغر و «حادث» حد اکبر و «متغیر» حد اوسط است.
تفاوت حدود اقترانی حملی و شرطی
حدود اقترانی شرطی با حدود اقترانی حملی فرقی ندارد، جز اینکه اقترانی شرطی از قضایای شرطی پدید می آید و ممکن است هر دو مقدمه یا یکی از مقدمات آن شرطی باشد؛ بنابراین، اقترانی شرطی از این نظر که شامل حدود سه گانه (حد وسط، حد اصغر و حد اکبر) می شود، عین اقترانی حملی است. تفاوت اقترانی شرطی با اقترانی حملی، این است که حدود آن به جای موضوع و محمول که هر دو مفرد است مقدم و تالی است که هر دو قضیه است و حد وسط آن جزئی از مقدم یا تالی است. اسامی و اصطلاحاتی که برای اجزای قیاس بیان می شود در اصل به قیاس اقترانی حملی اختصاص دارد و بعد قیاس شرطی را به حملی ملحق کرده و مقدم و تالی را به جای موضوع و محمول نشانده اند.
مستندات مقاله
...
