دانشنامه اسلامی
تقوا در اصل از ماده “وقی، یقی، وقایه” به معنای قرار دادن خویش در پناهگاه است. و در اصطلاح شرع، به معنای خویشتن داری در برابر گناهان است. به عبارت دیگر تقوا یک نیروی بازدارنده ای است که به صورت یک ملکۀ نفسانی و نیروی درونی در وجود انسان به وجود می آید و او را در برابر طغیان شهوات و ارتکاب کارهای خلاف حفظ می کند. کمال تقوا آن است که علاوه بر دوری از گناهان و محرمات، از مشتبهات نیز اجتناب شود. در آیات و احادیث، از جمله در کلمات امام علی علیه السّلام تشبیهات فراوانی برای تقوا بیان شده است که به بعضی از آنها اشاره می شود:۱- زاد و توشه: قرآن تقوا را به زاد و توشه تشبیه کرده و آن را بهترین زاد و توشه شمرده و می فرماید:«و تزودوا فان خیر الزاد التقوی:توشه بر گیرید پس به درستی که بهترین توشه تقوا است» . ۲- لباس: قرآن تقوا را به لباس تشبیه کرده و آن را بهترین لباس دانسته است:«و لباس التقوی ذلک خیر:لباس تقوا، بهترین لباس برای انسان است» ۳- دژ نیرومند در برابر خطرات گناه : امام علی علیه السّلام می فرماید:«اعلموا عباد الله ان التقوی دار حصن عزیز:ای بندگان خدا بدانید که تقوا دژی مستحکم و غیر قابل نفوذ است» ۴- مرکب راهوار: مولای متقیان در کلام دیگری می فرماید:« الا و ان التقوی مطایا ذلل، حمل علیها اهلها و اعطوا ازمتها، فاوردتهم الجنه…:تقوا مانند مرکبی راهوار است که کنترل آن در دست صاحبی است که بر آن سوار است و تا دل بهشت او را پیش می برد». ۵- بعضی از بزرگان، تقوا را به حالت کسی تشبیه کرده اند که از یک سرزمین پر از خار عبور می کند، سعی دارد دامن خود را کاملا برچیند و با احتیاط گام بردارد مبادا نوک خاری در پایش بنشیند، و یا دامنش را بگیرد. از این تشبیه به خوبی استفاده می شود که تقوا به این نیست که انسان انزوا و گوشه گیری انتخاب کند، بلکه باید در دل اجتماع باشد و اگر اجتماع آلوده بوده خود را حفظ کند. تقوا، نشانۀ ایمان به مبدء و معاد یعنی خدا و رستاخیز و معیار فضیلت و افتخار انسان و مقیاس سنجش شخصیت او در اسلام محسوب می شود.«ان اکرمکم عند الله اتقاکم» از نظر قرآن تقوا نور الاهی است که هر جا راسخ شود، علم و دانش می آفریند.«اتقوا الله و یعلمکم الله»
عوامل بازدارنده تقوا
۱. ↑ راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، ج۱، ص۵۳۰، ماده وقی.
...
