دانشنامه اسلامی
رساله، بسیار کوتاه و فاقد باب بندى و فصل بندى است.
ابن سینا، در این رساله، در پى پاسخ دادن به سؤالاتى است که از وى، درباره ى سحر و طلسمات و نیرنجات، پرسیده شده است؛ او، براى توضیح و بیان حقیقت این سه مبحث، نخست، به صورى که مشاهده ى آنها اختصاص به انبیا و اولیا و کاهنان دارد، مى پردازد و بحث را در ضمن پنج مقدمه بیان مى نماید: در مقدمه ى اوّل، راجع به حس مشترک که حسّى باطنى در انسان و خیلى از حیوانات است سخن مى گوید و آن را قوه اى مى داند که در جلوى مغز قرار دارد و کارش قبول صورى است که در حواس ظاهرى منطبع مى باشند، بعد مصوّره و خیال و کار آنها راتوضیح داده و به وهمیّه مى رسد و مرکب آن را روح قلمداد مى کند و کارش را ادراک معانى جزئیه غیر محسوسه مى داند. حافظه و ذاکره که کارشان حفظ ادراکات مى باشد، در مرحله بعد بررسى مى گردند و...
در مقدمه ى دوم، به قوه تمییزى که در انسان وجود دارد و از توانایى هاى نفس ناطقه است، اشاره دارد. در مقدمه ى سوم، مى گوید: نفوس ما، بالفطره، عاقل نیستند، بلکه با طى مراحلى، نور عقل فعّال در آنها مى تابد و تعقل صورت مى گیرد.
استعانت قوا از نفس و چگونگى آن در مقدمه ى چهارم مورد بررسى واقع گردیده و در آخرین مقدمه، راجع به چگونگى انطباع صور در حس مشترک و...سخن مى گوید.
بعد از بیان مقدمات خمسه، شیخ الرئیس، نتیجه مى گیرد که مشاهدات انبیا و اولیا و کهنه، هیچ ارتباطى با عالم محسوسات نداشته و طریق ورودش در حس مشترک، از کانال تخیل صورت مى گیرد.
