دانشنامه اسلامی
دقاق نیشابوری، ابوعلی حسن
عالم، عارف، مفسر، واعظ و شاعر. در نیشابور به دنیا آمد و همان جا نشو و نما یافت. از اکابر عرفا و جامع اصول شریعت و فنون طریقت به شمار می رفت.
در بیان احادیث و اخبار دستی توانا داشت و در تفسیر و تاویل آیات بصیر و بینا بود. از کثرت شوق و ذوق و درد و گریه که داشته او را شیخ نوحه گر می گفتند.
کلمات معروفه ای نیز از وی به یادگار مانده است. گویند: خواجه عبداللَّه انصاری مناجات مشهور خود را از کلمات این عارف ربانی اقتباس نموده است.
ابوالقاسم عبدالکریم قشیری داماد و شاگرد وی بود. دقاق در نیشابور وفات یافت و او را در مدسه ی خود سمت قبله ی کهن دفن کردند. از آثار وی: «تاویل بعضی از آیات قرآنیه»؛ «خلافت»؛ «زهد»؛ «مواعظ» که بر سیصد و شصت مجلس مشتمل می باشد؛ «کتاب الضحایا».
