دانشنامه اسلامی
ریشه کلمه:
خول (۸ بار)کم (۲۲۹۱ بار)
«خَوَّلْنَاکُم» از مادّه «خَوَل» (بر وزن عمل) در اصل، به معنای خدمتگزار و چیزی است که نیاز به سرپرستی، تدبیر و اداره دارد و معمولاً به اموال و نعمت های گوناگونی که خداوند به انسان می بخشد، گفته می شود.
(بر وزن فرس) عطّیه در قاموس و اقرب میگوید: خول هر عطّیهای است که خدا از نعمتها و غلامان و کنیزان و غیره به تو داده است. یعنی: آن چه را که به شما عطا کرده بودیم در پشت سر گذاشتید. یعنی: پس چون نعمتی به دو عطا کرد دعای قبل خویش را فراموش میکند. طبرسی گفته: تحویل به معنی اعطاء است و اصل آن تملیک عطّیه است چنان که تمویل به معنی تملیک مال است. ناگفته نماند: خول بر وزن فرس جمع خولیّ به معنی غلام نیز آمده است در نهج البلاغه نامه 62 فرموده. من ناراحتم از اینکه سفیهان و بدکاران والی این امّت شوند «فَیَتَّخِذوُا مالَ اللّهِ دُوَلاً وَ عِبادَهُ خَوَلاً» دول بر وزن صرد به معنی گرداندن مال میان چند نفر است و خول به معنی بندگان و بردگان است یعنی: مال خدا را میان خود به گردانند و به بندگان خدا ندهند و بندگان خدا را بردگان خود بدانند. در اینجا نیز معنای عطّیه ملحوظ است یعنی خیال کنند که خدا مردم را به آنها برده عطا کرده است. و حدیث مشهور درباره بنی امیّه که از حضرت رسول «صلی اللّه علیه و آله» نقل شده از همین مادّه است و آن چنین است «اِذا بَلَغَ بَنوُ اَبِی الْعاصِ ثَلثینَ رَجُلاً اِتَّخَذوا مالَ اللّهِ دُوَلاً وَ دینَ اللّهِ دَخْلاً وَ عِبادَ اللّه خَوَلاً». خال: به معنی دائی و جمع آن اخوال است مثل و . وخاله: خواهر مادر است و جمع آن خالات است که گذشت.
