دانشنامه اسلامی
کتاب مشتمل بر مقدمه محقق (در معرفی نویسنده و کتاب)، مقدمه نویسنده و سه باب است. باب اول مشتمل بر پنج فصل است که به منظومهای سیزده بیتی در حذف الف ختم شده است. در باب دوم به ترتیب سورههای قرآن کریم به الفاظی اشاره شده که رسمالخط آن با خواندنش به اضافه بودن یا حذف یک حرف یا ابدالش یا وصل یا فصلش به کلمه دیگر متفاوت است. در باب سوم نیز بهعنوان خاتمه، مباحث و فصولی در رابطه با رسمالخط مطرح شده است.
نویسنده در مقدمهاش بر کتاب، تصریح کرده که کتابش را مختصر نوشته؛ چراکه اهل زمانش بهاختصار علوم تمایل دارند و مراعات حال آنها لازم است؛ زیرا همتهای کوتاه در غیر این صورت خسته و بیمیل میشوند. وی سپس هدف از نگارش کتاب را بررسی مصحف شریف به لحاظ رسمالخط و نقطهگذاری به ترتیب سور دانسته است. محقق اثر نیز اختصار، تنظیم و تبویب، و جمع بین رسم و ضبط را از ویژگیهای این اثر دانسته است.
از جمله مباحث مطرحشده در اولین فصل از باب اول کتاب، موضوع حذف در اجتماع دو الف یا دو یاء یا دو واو اشاره است. یکی از دو حرف به جهت زشتی اجتماع صورت دو حرف در رسمالخط، حذف میشود؛ مانند ماء، داود و ربّنیّن.
همچنین کلماتی که در ابتدای آنها دو یا سه الف وجود دارد، در رسمالخط قرآن یکی از الفها مانده و باقی به جهت زشتی در رسم حذف میشود؛ دوحرفی مانند: ء أنذرتهم و سهحرفی مانند: ء أمنتم .
مؤلفین در رسـمالخـط مصحف در توصیف هجای کلمات در رسمالخـط عثمانی دو شیوه داشتهاند: شـیوه اول، جـمعآوری مثالهای مشابه در یک موضوع واحـد در قـالب فصلی مشخص. با این روش، یک کتاب شامل تعدادی از فصولی که حاوی تمامی وجـوه رسـمالخط است، تألیف میشود. از جـمله کـتابهایی کـه به این روش تـألیف یافتهاند، کتاب «هجاء مصاحف الأمـصار» از ابـوعباس احمد بن عمار مهدوی (ت بعد از 34ق)، کتاب «البدیع فی معرفة ما رسم فـی مـصحف عثمان» از ابوعبدالله محمد بن یـوسف بـن معاذ جـهنی (ت در حـدود 244ق) و کتاب «المقنع فی مـعرفة مرسوم مصاحف أهل الأمصار»، اثر ابوعمرو عثمان بن سعید دانی (ت 444ق) را میتوان نام بـرد.
