دانشنامه اسلامی
ریشه کلمه:
خب ء (۱ بار)
«خبء» (بر وزن صبر) به معنای هر چیز پنهانی و پوشیده است و در اینجا اشاره به احاطه علم پروردگار به غیب آسمان و زمین است; یعنی چرا برای خداوندی سجده نمی کنند که غیب آسمان و زمین و اسرار نهفته آن را می داند. و این که بعضی آن را به خصوص باران (در مورد آسمان ها) و گیاه (در مورد زمین) تفسیر کرده اند، در حقیقت از قبیل بیان مصداق روشن است. و همچنین آنها که به معنای خارج ساختن موجودات از غیب عدم، به وجود تفسیر کرده اند.
پوشیده. نهان (اقرب) راغب گوید: هر ذخیره شده پوشیده را خبأ گویند «خَبَاءَ الشَّیْءُ خَبْأً: سَتَرَهُ». این کلمه در اصل مصدر است که به معنای مفعول میآید در نهج البلاغه حکمت 5 آمده: «وَالْمُسالَمَةُ خَبْأُ الْعُیُوبِ»: تسالم پوشیدن عیبهاست. و در حکمت 148 هست: «اَلْمَرَءُ مَخْبُوءٌ تَحْتَ لِسانِهِ» مرد زیر زبانش پنهان است یعنی چون سخن گوید قدرش معلوم میشود. شیطان اعمالشان را بر آنان آراسته تا خدائی را که در آسمانها و زمین نهان را آشکار میکند و آنچه پنهان میکنید و آشکار میدارید میداند، سجده نکنند. این ترجمه ینا بر آن است که «الّا» را در آوّل آیه مشدّد بخوانیم . ظاهر قرآن آن است که این آیه سخن هد هد است که خطاب به سلیمان درباره قوم سباء گفته است ولی کلمهای عجیب و قابل دقّت است. نهان را آشکار میکند یعنی چه؟ نا گفته نماند: برق در میان ذرّات ابر و عسل و شیر در گلها و علفها نهان است خداوند به وسیله تخلیه الکتریکی برق نهان را از میان ابرها آشکار میکند و به وسیله زنبور عسل و گاو، عسل و شیر هنان را ظاهر میسازد. و ایضاً تمام حبوبات و میوهها و غیره در گازهای هوا و املاح دریا و خاک و آب، پنهان و نهان اند خداوند به وسیله گلها و گیاهان و درختان آنها را هر سال به اندازه معیّن آشکار میسازد و در اختیار مردم قرار میدهد و نیز نسلهای آینده بشر و حیوانات و حشرات همه در عالم مخفی و مستوراند و به تدریج آشکار میشوند و به وجود خود ادامه میدهند. سبحان اللّه چه واقعیّتی است؟!! درک هدهد چه درک عجیبی است؟! و شاید معنی آیه همین باشد.
