دانشنامه اسلامی
یکی از روش هایی که در رفع بعضی از مشکلات علم رجال دارای کارآیی است، مراجعه به کتاب های تاریخی شیعه و اهل سنت، به منظور دستیابی به متونی است که در شرح حال رجال تالیف شده اند و هم اکنون، در دسترس ما نیستند. کتاب الحاوی فی رجال الشیعة الامامیة، تالیف یحیی بن ابی طی حلبی، با همین روش و با بازسازی و تدوین کتاب های مختلف، مانند: لسان المیزان، تاریخ الاسلام، سیر اعلام النبلاء، بغیة الطلب فی تاریخ حلب، الوافی بالوفیات و الاصابة فی تمییز الصحابة، در معرفی هشتاد نفر از رجال شیعه، گردآوری شده است.
[ویکی فقه] ابن ابی طی الحلبی، یحیی بن حمید بن ظافر طایی (۵۷۵ - ۶۳۰) صاحب کتاب الحاوی فی رجال الشیعة الامامیة می باشد.
یکی از روش هایی که در رفع بعضی از مشکلات علم رجال دارای کارآیی است، مراجعه به کتاب های تاریخی شیعه و اهل سنت، به منظور دستیابی به متونی است که در شرح حال رجال تالیف شده اند و هم اکنون، در دسترس ما نیستند. کتاب الحاوی فی رجال الشیعة الامامیة، تالیف یحیی بن ابی طی حلبی، با همین روش و با بازسازی و تدوین کتاب های مختلف، مانند: لسان المیزان، تاریخ الاسلام، سیر اعلام النبلاء، بغیة الطلب فی تاریخ حلب، الوافی بالوفیات و الاصابة فی تمییز الصحابة، در معرفی هشتاد نفر از رجال شیعه، گردآوری شده است.
محتوای کتاب
در ذیل اسامی رجال ذکر شده، متن های استناد داده شده به ابن ابی طی، شامل تاریخ زندگی هر فرد، راوی و مروی عنه وی و دیگر مشخصات، به همراه نشانی کامل مصدر مورد مراجعه، مشخص شده است.تدوین کننده کتاب، قبل از بیان متن های گردآوری شده، با عنوان «موارد پژوهی و بازسازی متون مفقوده»، به جایگاه مهم و اهداف بازسازی متون مفقود و نمونه هایی از کارهای مهم در بازسازی متون، اشاره می نماید و سپس، زندگی نامه ابن ابی طی و اقوال علما در مورد او را آورده به آثار دیگر وی اشاره کرده و همچنین به موضوع تشیع در حلب، پرداخته است.
اسامی و مشاهدین کتاب
محقق همچنین اسامی مختلفی را که از این کتاب مشاهده نموده، آورده است که عبارت اند از: رجال الشیعة، تاریخ الامامیة، طبقات الامامیة، رواة الشیعة و مصنفیها ؛ الحاوی فی رجال الامامیة ؛ تاریخ العلماء .محقق، بنابر آنچه که ابن حجر در لسان المیزان از معجم البلدان یاقوت (که خود در حلب درگذشته و با ابن ابی طی، دیدار داشته) عنوان کرده است، این کتاب را با عنوان الحاوی فی رجال الامامیه آورده و معرفی نموده است.محقق تهرانی در الذریعة ، این کتاب را با عنوان تاریخ ابن ابی طی و نیز با عنوان طبقات الامامیة فهرست کرده است.
وضعیت کتاب
...
[ویکی نور] الحاوی فی رجال الشیعة الإمامیة، یا «طبقات الشیعة» از آثار یحیی بن حمید بن ظافر طائی معروف به ابن ابی طیرسول جعفریان (متولد 1343ش) بازسازی و با تحقیق و افزودن مقدمه ای عالمانه، منتشر کرده است. در واقع کتاب مورد بحث از بین رفته و به دست ما نرسیده است و اثر حاضر، عبارت از تعداد 80 اظهار نظری است که ابن ابی طیّ حلبی در مورد شخصیت های شیعه انجام داده و در کتاب های عالمان اسلامی به نقل از او و کتابش آمده و محقق آن نظرات را در اینجا در یک مجموعه با استفاده از روش «مواردپژوهی» جمع کرده است.
این کتاب تقسیم به بخش و فصل نشده ولی از سه قسمت به ترتیب ذیل تشکیل شده است: 1. مواردپژوهی و بازسازی متون مفقوده، 2. مقدمه در باب احوال و آثار ابن ابی طی
درباره روش و محتوای این اثر چند نکته گفتنی است:
1. جعفریان این نکته مهم را درباره «مواردپژوهی» یادآور شده است که: مواردپژوهی وسیله ارزیابی آثار مکتوب است و یکی از راه های بررسی آثار و متون به لحاظ علمی، به ویژه در برخی از رشته های علمی، اتکای آنها به متون اصیل، رسمی و قابل اعتماد است.... با بررسی در منابع یک اثر، می توان درصد علمی بودن آن اثر را به دست آورد.... یکی از مهم ترین اهداف کار مواردپژوهشی، جمع آوری قطعات نقل شده از یک اثر و گردآوری آنها در کنار یکدیگر است؛ کاری که می توان نام آن را بازسازی متون مفقوده نامید. در واقع، بسیاری از متون گذشته، گرفتار انواع و اقسام دشواری ها شده و از دست رفته است، با این حال، قطعاتی از آنها برجای مانده که بهم پیوستن آنها می تواند ما را در جریان محتوای آن کتاب قرار داده و نقش آن اثر را در باور ساختن آثار پسین نشان دهد. به علاوه، در استفاده از آن اثر توسط محققان جدید، کار ساده تر شده و آنان می توانند با ارجاع به همین بازسازی شده ها، بر اتقان کار خویش بیفزایند و به طور روشن تری مآخذ اصلی مطالب مورد استفاده خود را نشان دهند. به هر روی، در بازسازی متون مفقود، می توان برگی دیگر بر غنای فرهنگ مکتوب افزود. یکی از نتایج بازسازی متون را می توان، شناخت بهتر مؤلفانی دانست که آثارشان از میان رفته و پس از فراهم آمدن بخشهایی از اثر مفقودشان، می توان از آن طریق با افکار و اندیشه های آنان به صورت منظم آشنا گردید.
2. بر طبق پژوهش محقق اثر: پس از تتبع و جستجو آشکار می شود که کتاب طبقات الشیعة یا الحاوی نوشته ابن ابی طیذهبی (م 748ق) بوده، در ادامه به دست ابن حجر (م 852ق) افتاده و در میانه عصر این دو به احتمال در اختیار برخی دیگر از شرح حال نویسان مانند صفدی نیز بوده است.
