دانشنامه اسلامی
این رساله یکی از شش رساله ای است که با عنوان رسائل أخری لابن سینا (هامش شرح الهدایة الأثیریة) چاپ شده است.
رساله، بسیار کوتاه و فاقد باب بندى و فصل بندى است.
ابوسعید که خود عارفى است از اهل طریقت، با عناوین بلندى مثل افضل المتأخرین و رزقنا الله مجاورتک، از بوعلى نام برده و بعد از حمد و ثناى الهى و صلوات بر پیغمبر(ص) و آل او، سؤال خود را مطرح نموده است؛ شیخ الرئیس، در جواب، بعد از حمد و صلوات، مى گوید: سعى مى کنم به قدر توان خودم و پژوهشى که در علوم نموده ام، حقیقت دعا و تأثیرات آن را در نفوس و بدن ها براى تو توضیح دهم، لکن این پاسخ، نیازمند مقدمّاتى است: ابتدا باید بدانى که رابطه واجب الوجود با مخلوقاتش که ممکن الوجودند، به چه صورتى است و همین طور جواهر ثابته که همان ملائکه مقربین مى باشند و حکما از آنها به عقول فعّاله تعبیر مى کنند، چه وجودهایى هستند، سپس نفوس سماوى متصل به مواد، سپس ارکان اربعه و... را بشناسى.
وى، در ادامه، توضیحى راجع به واجب الوجود داده و مى گوید: تأثیر مبدأ اول در عقول بوده و تأثیر عقول در نفوس و تأثیر نفوس در اجرام سماوى که باعث حرکت دائره اى آنها شده و تأثیر اجرام سماوى در این عالم بوده و عقل هم که اختصاص به فلک قمر دارد، افاضه کننده نور به نفوس انسانى مى باشد.
بوعلى، مى گوید: اگر تناسبى بین نفوس سماویه و ارضیّه نباشد، خدا شناخته نمى شود. وى، در ادامه، اشاره اى نیز به شرافت علت نسبت به معلول داشته و جایگاه نفوس بعد از مفارقت از بدن را یادآورى کرده و آن گاه، به بیان حقیقت دعا و زیارت که عبارت است از استمداد کردن نفوس زائره ى متصل به بدن، از نفوس مزورة، خیر و سعادت و دفع شر و... را، مى پردازد.
