دانشنامه اسلامی
در این اثر قبل از پرداختن به مباحث تفسیری فصولی به تاریخ قرآن و علوم قرآنی اختصاص یافته و در آنها به بیان مراد از «احرف سبعة»، کیفیت نزول قرآن کریم، اسباب نزول قرآن و انگیزه های پرداختن به این موضوع و نیز وحی و انواع و کیفیت نزول آن و همچنین به نقد و بررسی شبهاتی که برخی مستشرقین نسبت به مسأله وحی ایراد کرده اند، پرداخته شده است.بیان تفاوت بین سوره های مکّی و مدنی، تفسیر و تأویل و نیز بیان مراحل
تطور و تحول علم تفسیر از عهد پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلّم و صحابه و تابعین و دانشمندان بعد از ایشان،گونه های مختلف تفاسیر جدید اعم از اجتماعی، ادبی، نحوی، بلاغی،صرفی،صوفی، علمی، تفسیر قرآن به قرآن و...از دیگر مطالب مورد بحث در این اثر می باشد.
تفاسیری که در این کتاب بدانها پرداخته شده عبارتند از: تفاسیر عام: «التحریر و التنویر» نوشته محمد طاهر بن عاشور،«محاسن التأویل»جلال الدین قاسمی،«صفوة التفاسیر» محمد علی صابونی، تفاسیر منهجی: «التفسیر الواضح» محمود الحجازی،«التفسیر الوسیط» وهبة زحیلی، «تفسیر الشعراوی» شیخ محمد متولی الشعراوی،«تفسیر السهل المسیر المختار من تفاسیر القرآن الکریم»احمد اسماعیل الصباغ.تفاسیر موضوعی: «اضواء البیان فی تفسیر القرآن بالقرآن» شنطیقی،«الدراسات القرآنیة» عبداللّه سراج الدین. تفاسیر ادبی-اجتماعی: «المنار» شیخ محمد رشید رضا و محمد عبده،«تفسیر المراغی»، احمد بن مصطفی المراغی،«فی ظلال القرآن»سید قطب.
تفاسیر فقهی: «روائع البیان فی تفسیر آیات الاحکام» محمد علی صابونی،«تفسیر آیات الاحکام» سایس و دیگران.
[ویکی فقه] التفسیر و المفسرون فی العصر الحدیث (کتاب). «التفسیر و المفسرون فی...» کتابی است از عبد القادر محمد صالح که در آن به بررسی برخی تفاسیر معاصر، چه آنها که معروف و مشهورند و چه آنها که گمنام و ناشناخته اند، پرداخته شده است.
البته برخی تفاسیر جدید، یا به جهت عدم دستیابی مؤلف به آنها و یا به خاطر پرهیز از مجادلات مذهبی در چاپ کنونی، بدانها پرداخته شده است. مؤلف در این کتاب به شرح حال مؤلفین تفاسیر فوق الذکر و روش تفسیری و نکات مورد توجه ایشان اکتفا نکرده بلکه به تحلیل و مناقشه و نقد آراء آنان نیز پرداخته است. در این اثر قبل از پرداختن به مباحث تفسیری فصولی به تاریخ قرآن و علوم قرآنی اختصاص یافته و در آنها به بیان مراد از «احرف سبعة»، کیفیت نزول قرآن کریم، اسباب نزول قرآن و انگیزه های پرداختن به این موضوع و نیز وحی و انواع و کیفیت نزول آن و همچنین به نقد و بررسی شبهاتی که برخی مستشرقین نسبت به مساله وحی ایراد کرده اند، پرداخته شده است. بیان تفاوت بین سوره های مکی و مدنی، تفسیر و تاویل و نیز بیان مراحل تطور و تحول علم تفسیر از عهد پیامبر صلی الله علیه و آله وسلّم و صحابه و تابعین و دانشمندان بعد از ایشان، گونه های مختلف تفاسیر جدید اعم از اجتماعی، ادبی، نحوی، بلاغی، صرفی، صوفی، علمی، تفسیر قرآن به قرآن و... از دیگر مطالب مورد بحث در این اثر می باشد. تفاسیری که در این کتاب بدانها پرداخته شده عبارتند از: تفاسیر عام: «التحریر و التنویر» نوشته محمد طاهر بن عاشور، «محاسن التاویل» جلال الدین قاسمی، «صفوة التفاسیر» محمد علی صابونی، تفاسیر منهجی: «التفسیر الواضح» محمود الحجازی، «التفسیر الوسیط» وهبة زحیلی، «تفسیر الشعراوی» شیخ محمد متولی الشعراوی، «تفسیر السهل المسیر المختار من تفاسیر القرآن الکریم» احمد اسماعیل الصباغ. تفاسیر موضوعی: «اضواء البیان فی تفسیر القرآن بالقرآن» شنطیقی، «الدراسات القرآنیة» عبدالله سراج الدین. تفاسیر ادبی- اجتماعی: «المنار» شیخ محمد رشید رضا و محمد عبده، «تفسیر المراغی»، احمد بن مصطفی المراغی، «فی ظلال القرآن» سید قطب. تفاسیر فقهی: «روائع البیان فی تفسیر آیات الاحکام» محمد علی صابونی، «تفسیر آیات الاحکام» سایس و دیگران. تفاسیر اشاری: «المنح الفاخرة فی معالم الآخرة» محمد شاکر الحمصی المصری. تفاسیر بلاغی: «الاعجاز البیانی فی القرآن» عائشة عبد الرحمن، «اعراب القرآن و بیانه» محیی الدین الدرویش، «تفسیر القرآن الکریم و اعرابه و بیانه» محمد علی طه الدرة تفاسیر حداثی: «الکتاب و القرآن؛ قرائة معاصرة» محمد شحرور.
ساختار کتاب
کتاب مشتمل بر یک مقدمه، یک خاتمه، دو باب و چندین فصل می باشد. الباب الاول: «القرآن الکریم» که فصول ذیل را در بر می گیرد: الفصل الاول: القرآن. الفصل الثانی: الوحی و القرآن. الفصل الثالث: نشاة علوم القرآن. الفصل الرابع: التفسیر و التاویل. خود این فصل چهارم شامل عناوین ذیل می باشد: التفسیر فی زمن النبی صلی الله علیه و آله وسلّم و صحابته الکرام، ترجمة القرآن الکریم. الباب الثانی: «الدراسات القرآنیة الحدیثة» هشت فصل ذیل را در بر می گیرد: الفصل الاول: التفسیر العام. الفصل الثانی: التفسیر المنهجی، الفصل الثالث: التفسیر الموضوعی، الفصل الرابع: التفسیر الادبی الاجتماعی، الفصل الخامس: التفسیر الفقهی، الفصل السادس: التفسیر الاشاری. الفصل السابع: التفسیر البلاغی، الفصل الثامن: التفسیر الحدائی. در پایان فهرست موضوعی مطالب کتاب آمده است.
نسخه شناسی
این کتاب به قلم «عبد القادر محمد صالح» نگاشته شده و در قطع وزیری با جلد گالینگور در ۴۹۲ صفحه نخستین بار در سال ۱۴۲۴ هجری قمری از سوی انتشارات «دار المعرفة» بیروت منتشر شده است. منبع: ۱- مقدمه محمد صالح الآلوسی ۲- مقدمه مؤلف.
