دانشنامه اسلامی
ابن اثیر گفته است: «صحابه، جمع صاحب است، و فاعل بر فعالة جمع بسته نشود؛ مگر همین یک کلمه.» ابن منظور، صحابه را نیز مصدر دانسته است و می گوید: صحب، یصحب، صحبة و صحابة؛ صاحب به معنای معاشر است، که از معنای اشتقاقی خارج شده است و به صورت فعل متعدی استعمال نمی شود؛ لذا نمی گویند: زید صاحب عمرا؛ بلکه آن را به شکل اسماء جامد به کار برده اند؛ مثل غلام زید، و جمع آن اصحاب و صحبان و صحاب و صحابه است. در تعریف اصطلاحی «صحابی»، سخنان بسیاری مطرح شده است. بعضی گفته اند: صحابی، کسی است، که مصاحبت پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) را در حال ایمان درک کرده باشد و مؤمن بمیرد. راه شناخت صحابی؛ تواتر، استفاضه و اخبار ثقه است. نووی در مقدمه شرح مسلم می گوید: «از اشتقاق کلمه صحابة از صحبة، معلوم می شود، که اگر کسی لحظه ای با رسول الله معاشرت پیدا کرده باشد، به او صحابی می گویند. علمای عامه، همه صحابه را عادل می شمارند.»
تابعین
تابعین، جمع تابعی با یای نسبت است؛ پس در هنگام جمع بستن باید با دو یاء باشد؛ در حالی که با یک یاء نوشته و تلفظ می شود. جوهری گفته است: «تبعت القوم، هنگامی است، که در عقب آنان راهپیمایی کنی یا بر تو بگذرند و تو با آنان همراه شوی. تابعی، در اصطلاح عالمان، کسی است که خود پیامبر را زیارت نکرده؛ ولی صحابه ایشان را درک کرده باشد.»
مخضرم
مرحوم صدر، در تعریف مخضرم می نویسد: «مخضرمین کسانی هستند، که مصاحبت پیامبر را درک نکرده اند و از نظایر خود جدا شده باشند؛ یعنی معاصر پیامبر بوده اند؛ ولی به مصاحبت نایل نیامده اند و جاهلیت را نیز درک کرده باشند. عرب می گوید: ناقة مخضرمة، یعنی شتری که دم او قطع شده باشد؛» بدین جهت، مخضرم از صحابه جداست.نجاشی پادشاه حبشه، سوید بن عطیه صاحب علی (علیه السّلام)، ربیعة بن زراره، ابومسلم خولانی و احنف بن قیس از این گروهند؛ بنا بر این، مخضرمین کسانی اند، که اسلام و جاهلیت را درک کرده، و صحابه را نیز دریافته؛ ولی پیامبر را ملاقات نکرده باشند. اصطلاح مخضرم بر شعرا نیز اطلاق می شود و شاعری که اسلام و جاهلیت را درک کرده باشد، نیز مخضرم نامیده می شود.
← اقسام شعرا
...
