دانشنامه اسلامی
اضطرار به بعض اطراف علم اجمالی، هنگامی پیش می آید که مکلف، به «مکلفٌ به» علم اجمالی دارد و سپس به ارتکاب بعضی از اطراف علم اجمالی، در شبهات تحریمی ، یا به ترک بعضی از اطراف آن، در شبهه وجوبی ، مضطر می گردد، که این خود دارای صورت های متعددی است؛ به این بیان که گاهی اضطرار به یک طرف معین و گاهی به یک طرف نامعین است و در هر دو صورت، یا اضطرار قبل از تکلیف و صدور حکم از جانب مولا است و یا بعد از تکلیف و صدور حکم ، و در مورد دوم نیز یا اضطرار قبل از علم مکلف به حکم، پدید می آید و یا بعد از آن.
دیدگاه اصولی ها
در میان اصولی ها درباره این که آیا اضطرار به بعضی از اطراف علم اجمالی، مانع فعلیت تکلیف است یا نه، اختلاف وجود دارد و در مجموع، چهار نظر مطرح شده است:۱. اضطرار مطلقا موجب انحلال علم اجمالی و مانع از فعلیت تکلیف می گردد (نظریه آخوند خراسانی )؛۲. تفصیل بین صورت پیدایش اضطرار به طرف معین بعد از علم اجمالی، و بین غیر آن؛ به این بیان که تنها در فرض اول باید احتیاط نمود، نه در غیر آن؛۳. تفصیل بین صورت پیدایش اضطرار به طرف معین قبل از علم اجمالی، و غیر آن؛ به این شکل که تنها در فرض اول احتیاط واجب است، نه در غیر آن؛۴. تفصیل بین صورت پیدایش اضطرار بعد از علم اجمالی و بین پیدایش آن قبل یا هم زمان با علم اجمالی؛ به این شکل که تنها در برخی اول احتیاط واجب می باشد.
