دانشنامه اسلامی
ابن طاووس، ابن فهد حلی، مرحوم مجلسی، خوانساری، شهید ثانی، آقا بزرگ تهرانی و شیخ عباس قمی ، او را فرزند احمد دانسته اند. در مقابل این نظریه، افرادی چون: شیخ صدوق، شیخ طوسی، ابن داود و استرآبادی او را فرزند علی می دانند.
سید محسن امین می گوید: نام پدرش احمد بن علی باشد یا علی بن احمد، آنچه مسلم است یکی از عبارت ها پس و پیش شده و خدا می داند که کدام درست است. در یک مورد او را فرزند محمد بن علی خوانده اند که احتمالاً تحریف از نساخ است. (احمد را تبدیل به محمد کرده اند.)
شعرانی می گوید: مصنف این کتاب (جامع الاحادیث) ثقةالاسلام ابومحمد جعفر بن احمد بن علی القمی الایلاقی نزیل الری می باشد. در بعضی نسخه ها «ابن علی بن احمد» ذکر شده؛ اما «ابن احمد بن علی» صحیح است. از دو قول مذکور، قول اول صحیح به نظر می رسد؛ زیرا خود ابومحمد پس از حدیث چهارم کتاب مسلسلات، خود را فرزند احمد بن علی معرفی کرده و فرموده است: «قال ابومحمد جعفر بن احمد بن علی الرازی، مصنف هذاالکتاب: قلنا للحسن بن...» این را هم بیفزاییم که پدر ابومحمد (احمد بن علی) جعفر قمی خود از علما و یکی از مشایخ فرزندش، ابن رازی بوده است.
در وثاقت ابومحمد جعفر قمی علما اتفاق نظر ندارند؛ لیکن افراد دقیقی چون سید بن طاووس، از کتب او نقل کرده اند که این، نشانه وثاقت او است. نکته گفتنی این که افرادی که او را ثقه ندانسته اند، وی را تضعیف نکرده اند. اکنون نظر هر دو دسته را می آوریم.
بیشتر علما در ذکر ابوجعفر قمی، به قول شیخ طوسی استناد کرده اند. وی گفته است: «جعفر بن علی بن احمد قمی المعروف بابن الرازی یکنی ابا محمد صاحب تصنیفات».
ملاحظه می شود که این جمله هیچ اشاره ای به ثقه بودن ابن رازی ندارد، مگر این که بپذیریم شیخ فقط افراد موثق را آورده است. از کسانی که در ذکر ابن الرازی نگاهی به رجال شیخ طوسی داشته، «ابو علی حائری» است. وی در منتهی المقال می گوید: دو نسخه از رجال شیخ طوسی در نزد من است. در باب «فیمن لم یرو عنهم» (کسانی که از ائمه روایت نکرده اند)، نام جعفر بن محمد بن علی معروف به «ابن الرازی» دارای کنیه ابا محمد صاحب تصانیف است؛ ولی مطلبی که او را توثیق کند، نیست (و لیس فیه التوثیق).
در این میان نقل مطلب تکملة الرجال خالی از لطف نیست. عبدالنبی کافلی می گوید: ایشان (ابن الرازی)، همچنان که از کتاب معانی الاخبار برمی آید، یکی از مشایخ صدوق است. ابن داود از وصف صدوق اخذ توثیق کرده است (جمله صدوق این است: ابومحمد جعفر بن علی بن احمد الفقیه القمی الایلاقی رضی الله عنه)؛ اما احتمال دارد صدوق جد او(احمد) را وصف کرده و طلب رضا از خداوند برای جدش بوده باشد، الّا این که ظاهر کلام به جعفر رجوع بکند؛ چون استاد صدوق، خود جعفر است و نه جد وی. و از طرفی تعظیم اساتید اولی است و تعرض به بزرگداشت اواسط سند کم است. سخن آخر این که «وصف» و «ترضی» (فقیه، رضی الله عنه) غایت حسن است و شاید در نسخه ای که نزد ابن داود بوده، کلمه «فقیه» به «ثقه» تبدیل شده است.
