دانشنامه اسلامی
«قیاس مختلط» قیاسی است که صغرا و کبرای آن از قضایای موجهه ترکیب یافته باشد. یکی از ضروب منتج قیاس مختلط در شکل دوم عبارت است از: اختلاط قضیه دائمه مطلقه (صغرا) با منتشره (کبرا).
قواعد استخراج نتایج
بعضی از منطق دانان شیوه های استخراج نتایج قضایای موجهه شکل دوم را در چهار قاعده منضبط کرده اند: ۱. قاعده اول: اگر یکی از دو مقدمه قیاس، ضروریه یا دائمه باشد نتیجه، دائمه مطلقه خواهد بود. ۲. قاعده دوم: هرگاه هیچ یک از دو مقدمه دائمه یا ضروریه نباشد اگر صغرا به قید «لاضرورت» و «لادوام» مقیّد نباشد عین جهتی که در صغرا موجود است به نتیجه نقل می شود. ۳. قاعده سوم: اگر هیچ یک از دو مقدمه دائمه یا ضروریه نباشد و صغرا مرکّب، یعنی مقیّد به «لادوام» یا «لاضرورت» باشد، قید، اسقاط گردیده و بقیه جهت از صغرا به نتیجه منتقل می شود. ۴. قاعده چهارم: اگر هیچ یک از دو مقدمه دائمه یا ضروریه نباشد و صغرا دارای هر گونه ضرورت غیر دائمه، یعنی ضرورت وصفیه یا وقتیه باشد، ضرورت، اسقاط و نتیجه به بقیه آن جهت موجَّه می شود. بنابراین، نتیجه حاصل از اختلاط قضیه دائمه مطلقه با منتشره طبق قاعده اول، دائمه مطلقه خواهد بود؛ مثال: هر انسانی دائماً حیوان است و هیچ سنگی در هیچ زمانی حیوان نیست؛ پس دائماً هیچ انسانی سنگ نیست.
مستندات مقاله
در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است: • مجتهد خراسانی (شهابی)، محمود، رهبر خرد.• حلی، حسن بن یوسف، الجوهر النضید.
...
