دانشنامه اسلامی
رابطه آزادی و جنسیت از پرنزاع ترین مباحثی است که در طول تاریخ، به دلایل گوناگون، کانون توجه متفکران بوده است. ادیان الهی به عنوان برترین مرجع تفسیر مفاهیمی مانند آزادی و برابری، بهترین ملجا برای پاسخ گویی به مسائل فرهنگی اجتماعی می باشند که در هر زمان به صورتی نو مطرح می گردند و به اقتضای رخدادهای جدید، پاسخ های متفاوتی می طلبند. نوشتار حاضر برای فهم حدود آزادی جنسیتی در برخورداری از حقوق گوناگون در ادیان بزرگ وحیانی اسلام، یهودیت و مسیحیت، برابری در مسئله خلقت را به عنوان ریشه اختلافات مورد بررسی قرار داده است. فرعیت و فروتربودن زن در خلقت و گناه اولیه حضرت حوّا، بر اساس باورهای دینی یهودیان و مسیحیان، نزد برخی از آن ها، عامل توجیه بعضی نابرابری ها تلقّی گردیده است. قرآن در این رابطه، پرده از بسیاری حقایق برمی دارد.
رابطه آزادی و جنسیت
مفاهیمی مانند «آزادی» و «برابری» از مشتبه ترین مفاهیمی هستند که پیوسته در جوامع و فرهنگ های گوناگون مورد بررسی و نقد قرار گرفته اند. مفهوم «آزادی» زن و مرد، مصادیق و محدوده آن و نحوه ظهور آن در جامعه، گاه به دلیل اختلافات مبنایی نزد نظریه پردازان و گاه به اقتضای تحولات تاریخی و ویژگی های خاص جوامع، جلوه های متفاوتی داشته اند.گذشته از تحوّلات مربوط به تفسیر این مفاهیم و صحّت یا خطای کاربرد آن ها در طول تاریخ، برخی از صاحبان قلم بحث از آزادی و برابری جنسیتی را با نهضت فمنیستی گره می زنند که از اواخر قرن ۱۹ و اوایل قرن ۲۰ برپا گردید. بعضی از جامعه شناسان و نویسندگان غربی بر این گمانند که آزادی در برخورداری از حقوق طبیعی را فقط می توان در قالب نهضت فمنیستی جست وجو کرد که با فریاد علیه ظلم اعمال شده در حق زنان، در طول تاریخ، از غرب آغاز گردید و در موج اول، با اخذ جواز حق رای به زنان به پیروزی نسبی ختم شد.
آندره میشل، جنبش اجتماعی زنان، ترجمه هما زنجانی زاده، نشر نیکا، ۱۳۷۷، چ۲.
به نظر می رسد رویکرد ادیان یهود و مسیح در ارتباط با حقوق زنان و برخورداری از آزادی های اجتماعی و سیاسی، چندان مطلوب نبوده و با توجه به حقوق مردان، تبعیض های بسیاری اعمال کرده اند. عهد عتیق و عهد جدید به انضمام آراء مفسّران این دو کتاب مقدّس، حاوی شواهد فراوانی در این رابطه می باشند. وجودِ نابرابری های جنسیتی در سنّت یهودی مسیحی نه به معنای نابرابری مطلق است و نه بدین معنا که می توان با توجه به تلاش هایی که توسط متدیّنان یهودی و مسیحی و یا مدافعان حقوق زنان برای توجیه این تبعیض ها صورت گرفته است، برابری را استنباط نمود.به دلیل اینکه در بخش های گوناگون تورات و انجیل و تلمود و تفاسیر عهد جدید، نابرابری حضرت حوّا و حضرت آدم در خلقت، عاملی برای توجیه تبعیض ها و مبنایی برای صدور احکام متفاوت حقوقی و اجتماعی تلقّی گردیده، بهتر است داستان خلقت را در سه دین الهی اسلام، یهودیت و مسیحیت، به عنوان ریشه برخی اختلافات، با هم مقایسه نماییم. در این رابطه، در دو دین بزرگ یهودیت و مسیحیت به دو دیدگاه مختلف اشاره خواهد شد: موافقان برابری و مخالفان برابری.داستان خلقت حضرت آدم و حوّا بیش از همه جا در «سفر پیدایش»، در عهد عتیق، که مورد تایید یهودیان و مسیحیان، هر دو می باشد و در قرآن در سوره های اعراف، حجر، طه و جز آن مطرح شده است. در باب اول و دوم «سفر پیدایش»، داستان خلقت به اجمال و تفصیل بیان شده است و باب سوم درباره «هبوط» و علت آن سخن می گوید.در باب اول، بی آنکه به خلقت حضرت آدم و حوّا به طور مجزا اشاره شده باشد، از خلقت آدم یا انسان می گوید و از اینکه خداوند او را به صورت خود آفرید و آن گاه وی را بر زمین مسلّط گردانید: «پس خدا آدم را به صورت خود آفرید، او را به صورت خدا آفرید، ایشان را نر و ماده آفرید.»
سفر پیدایش، آیه۲۸.
...
