دانشنامه اسلامی
آستان قدس رضوی عظیم ترین و باشکوه ترین اماکن مذهبی ایران است که در این شهر واقع شده است. هر سال میلیون ها مسلمان از سراسر این کشور و سایر کشورهای اسلامی برای زیارت تربت پاک و مطهر آن بزرگوار به این شهر مشرف می شوند و اما در ذکر تاریخ ساختمان حرم مطهر آمده است که حمید بن قحطبه طایی فرمانده جنگ های بنی عباس علیه بنی امیه از طرف منصور و مهدی دو تن از خلفای عباسی به حکومت خراسان منصوب شد.در این زمان میان نوغان و روستای سناباد باغی بزرگ برای خویش ساخت و در آن کاخی مجلل بنا کرد که تا آغاز قرن چهارم هجری پا بر جا بوده. هارون که برای سرکوبی شورش های خراسان به توس آمده بود، بیمار شد و برای استراحت و گذران دوران بیماری خود همین باغ را برگزید ولی از این بیماری برنخاست و در سال ۱۹۳ هجری درگذشت و او را در درون همین باغ دفن نمودند. پس ازآن پسرش بر بالای آرامگاه او بقعه هایی ساخت و در سال ۲۰۳ هجری که حضرت امام رضا (علیه السلام) به وسیله ی مأمون به شهادت رسیدند.به دستور او آن حضرت را در کنار قبر پدرش هارون به خاک سپردند و از آن زمان به بعد مرقد مطهر امام رضا (علیه السلام) زیارتگاه شیفتگان جهان تشیع شد و به تدریج بر آبادانی اطراف آن افزوده گشت تا جای که بر اثر گستردگی، آبادانی های سناباد و نوغان را در خود ضمیمه کرد و به صورت شهری آباد و بزرگ درآمد که آن را مشهدالرضا (علیه السلام) خواندند (یعنی مکان شهادت امام رضا علیه السلام) و به مرور این نام در کلمه ی مشهد خلاصه شد. هم اکنون مشهد اولین و بزرگترین کلان شهر مذهبی ایران و دومین کلان شهر مذهبی جهان بعد از مکه معظمه و دومین کلان شهر ایران بعد از تهران است.
آرامگاه خواجه ربیع
یکی از اماکن متبرکه مشهوره مشهد مقبره خواجه ربیع بن خثیم است که از زهاد ثمانیه بوده و از مشاهیر تابعین می باشد. ربیع بن خثیم از اصحاب پیامبر اسلام (صلی الله علیه و اله وسلّم) بوده که در آغاز خلافت حضرت علی (علیه السّلام) والی قزوین بوده است. سال درگذشت او را ۶۱ تا ۶۳ قمری نوشته اند. ابو یزید، رَبیع بن خُثَیم (یا خیثم) ثَوْری، از یاران عبد الله بن مسعود و به زهد، شُهره بود. او را یکی از هشت زاهد مشهور اوائل اسلام به شمار آورده اند. زهاد ثمانیه عبارتنداز:۱. ربیع بن خثیم؛۲. هرم بن حیان؛۳. اویس قرنی؛۴. عامر بن عبدقیس؛۵. ابومسلم خولانی؛۶. مسروق بن اجدع؛۷. اسود بن یزید نخعی؛۸. حسن بصری. کشّی از «علی بن محمد بن قُتَیبه» روایت می کند که: وقتی از فضل بن شاذان از «زهاد هشت گانه» پرسیده شد؛ او ربیع بن خثیم را از جمله مقرّبان اصحاب امام علی (علیه السّلام) و زهاد و پرهیزکاران زمان خویش بر شمارد.او هنگام جنگ صِفّین، با گروهی از قاریان به محضر امام علی (علیه السّلام) آمد و گفت: ما با وجود شناخت فضل و برتری تو، با این حال؛ در جنگ با معاویه تردید داریم و از طرفی تو و مسلمانان، از جنگ با مشرکان، بی نیاز نیستید. پس ما را به یکی از این مرزها بگمار تا در آن جا بجنگیم. امام علی (علیه السّلام) هم او را به فرماندهی گروهی از قاریان گماشت و آنها را به اطراف قزوین و ری، فرستاد. در این ماجرا ربیع بن خثیم گرچه از امام علی (علیه السّلام) که محور حق بود کاملاً جدا نشد، و در جای دیگری به انجام وظیفه پرداخت، اما همین مقدار تردید در برابر امیرالمؤمنین (علیه السّلام) نیز سزاوار نبود. اما به هر حال برخی از رجالیان او را ستوده اند. روایتی نقل می کند که حضرت امام رضا علیه السلام فرموده اند: «لم یجرنی الی هذه الناحیه الا شوق زیارته».تاریخ احداث آرامگاه اولیه خواجه ربیع مشخص نیست، اما نوشته های تاریخ نویسان بیشتر معرف بنیان بنای فعلی در عصر صفوی است که در سال ۱۰۳۱ق به امر شاه عباس صفوی و به دست الغ الرضوی خادم ساخته شده است. بر روی قبر ضریحی مجلل قرار گرفته و دیوارهای بقعه با کاشی کاری های معرق و ممتاز و گچ بری های زیبا تزیین گردیده است. همچنین کتیبه های خوش نقش با زمینه لاجوردی که با خط سفید و به قلم زیبای علیرضا عباسی خطاط معروف عصر صفوی مرقم گردیده به آن زینت بخشیده است. در بالای یکی از این کتیبه ها نوشته شده: قال الرضا (علیه السّلام): «ما حصل لی من القدوم بخراسان الزیاره ربیع بن خثیم». این بنا در انتهای خیابان خواجه ربیع مشهد، در میان باغی بزرگ و با صفا واقع شده و متعلق به دوره صفویه است. بنای این بقعه به درخواست شیخ بهایی عارف و شاعر نامدار ایرانی و به دستور شاه عباس صفوی ساخته شده است.
آرامگاه خواجه اباصلت
اباصلت هروی یکی از اصحاب خاص علی بن موسی الرضا (علیه السّلام) و خادم و محرم اسرار آن حضرت بود. او در مدینه منوره متولد گردید و در آنجا رشد نمود. وی برای به دست آوردن احادیث و سخنان گهربار اهل بیت پیامبر(صلی الله علیه و اله وسلّم) مسافرت های زیادی نمود. گاهی در بغداد و حجاز، و کوفه و یمن و مدتی در نیشابور و دیگر شهرهای خراسان بسر برد. او در علم حدیث مقامی بلند و ارجمند پیدا کرد.اباصلت هروی در نزد تمام رجال شناسان شیعه، و اکثر علمای اهل سنت مورد وثوق می باشد و روایات وی را با اطمینان خاطرمی پذیرند. نجاشی می گوید: عبدالسلام بن صالح، ابوالصلت هروی راوی احادیثی از امام رضا (علیه السّلام) است. وی از ثقات به شمار می رود و کتابی درباره رحلت امام رضا (علیه السّلام) تالیف نموده است. کشی می گوید: ابوصلت دارای احادیثی منقح و صحیح می باشد و ما دیدیم که او حدیث می شنود و به تشیع بسیار علاقمند است. هیچگاه دروغ از او مشاهده نشد. علامه حلی، وی را از راویان امام رضا (علیه السّلام) و مورد اطمینان می داند و احادیث وی را صحیح می شمارد .اباصلت هروی به علت این که با اهل سنت نیز معاشرت داشت و از آنها روایت نقل می کرد، برای بعضی این اشتباه پیش آمد که او را عامی و از اهل سنت معرفی کردند. مرحوم شیخ طوسی، می گوید: «ابوالصلت خراسانی هروی، عامی است و از اصحاب امام رضا (علیه السّلام) می باشد و بکربن صالح از وی روایت نقل کرده است.» مرحوم شیخ حر عاملی می گوید: شهید ثانی چنین نقل کرده است که برای مرحوم شیخ طوسی اشتباهی رخ داده و اباصلت را به علت اختلاط با اهل سنت، عامی معرفی کرده است. مرحوم شیخ صدوق در عیون اخبارالرضا روایاتی از وی نقل کرده است که دلیل بر صحت اعتقاد و تشیع وی می باشد.اباصلت هروی، با عمری پربرکت در نشر احادیث اهل بیت پیغمبر (صلی الله علیه و اله وسلّم)و بحث و مناظره با منکرین دین و مخالفین و خدمت گذاری سال هایی از عمرش به حضرت امام رضا (علیه السّلام) درسال ۲۳۲ یا۲۳۶ ه .ق دار فانی را وداع گفت. آنچه مسلم است، اندکی قبل از وفات در نیشابور بوده است. امادر کجا وفات یافته و در کجا مدفون گردیده در کتب تاریخ و حدیث از آن ذکری نیست. در حومه شهر مقدس مشهد در کنار جاده سنگ بست مزاری است که می گویند قبر اباصلت می باشد و مردم او را در آنجا زیارت می کنند. ولی در آن مزار هیچ گونه اثر و نشانه ای که ثابت کند این مزار متعلق به ابوصلت است وجود ندارد. سنگ و لوحی هم دراثبات این مطلب در آنجا نمی باشد . البته خود این شهرت تاریخی می تواند قرینه ای بر این موضوع باشد. این بنا در جنوب شرقی و در ۱۴ کیلومتری این شهر واقع است. بنای اصلی بقعه چهار ضلعی است و از هر سو به وسیله چهار در به بیرون مرتبط می شود. تزئینات کاشی هفت رنگ، دو رواق مستطیلی شکل و آینه کاری های این بنا زیبا و دیدنی است.
آرامگاه خواجه مراد
...
