دانشنامه عمومی
این کتاب از هم دیدگاه تاریخی و هم از دید ادبی بسیار مهم است، به ویژه که به خوارزمشاهیان، بخش های پردامنه ای را اختصاص داده است. تاریخ سری مغولان از معدود آثار نوشته شده و بازمانده از مغولان و تنها مدرکی است که نگاه آنان را به رویدادها تاریخی، بدون موشکافی های ملت های دیگر از آنان، نشان می دهد.
تاریخ سری مغولان مشتمل بر روایاتی منظوم از سرچشمه های اسطوره ای خاندان تموچین ( چنگیزخان ) ، از هنگامی که نخستین پیشینیان مغولان از دریای تنگریس به سرچشمه رود آنان در مغولستان باختری آمدند، است و به بیان رخدادهای تاریخی آنان تا اواخر حکومت اوگتای، نخستین جانشین چنگیزخان می پردازد. گستره جغرافیایی رخدادهای مورد گفتگو در این اثر شامل برخی سرزمین های آسیای مرکزی، مغولستان، چین، افغانستان و پاکستان می باشد.
تاریخ سری مغولان از جهت این که نخستین منبع دست اوّل و اساسی در مطالعات مغول شناسی می باشد، از اهمیت ویژه ای برخوردار است؛ و می تواند گوشه های بسیاری از چگونگی تکوین و تشکیل حکومت مغول و زندگی تموچین، چنگیز را روشن سازد؛ و به همین دلیل است که بعدها خود منبعی دست اوّل برای تاریخ نویسان معتبر این عهد، چون عطا ملک جوینی، برای تدوین «تاریخ جهانگشای» و رشیدالدّین فضل اللّه، برای تدوین «جامع التّواریخ» گردید.
هم قطاران پیر و پیروان وفادار و امیران لشکر چنگیزخان شب های زیادی را به دور آتش های بزرگ اردوگاه یا در چادرهای سپید جمع می شدند و از وقایع گذشته خاطرات گذشته را که رویدادهای تاریخی زمان خود بودند بازگو می کردند. این نوشته ها که با دست خطهای زیبا تهیه شده بود پس از مدتی جمع آوری شدند و کتاب تاریخ محرمانه مغول را تشکیل داد.
بخشی از این سند به صورت داستان های حماسی و بخشی دیگر شکل اولیه تاریخ مغول را نشان می دهد.
این کتاب با مراقبت بسیار در محل خاص اسناد تاریخی و دولتی نگهداری می شد و فقط در دسترس اعضاء خانواده امپراتوری بود.
امپراتوری چنگیز در قرن چهاردهم میلادی در آستانه فروپاشی قرار گرفت. گروهای ملی گرا در چین آخرین بازماندگان قدرت مند مغول را در سال ۱۳۶۸ میلادی از پکن بیرون راندند و بقایای مغولان را به سخره گرفتند و عمارات و قصرها و جبه های باارزش آن ها را به آتش مشعل کشیدند. اما پادشاهان جدید چینی یعنی مینگ ها در حفظ کتاب کوشیدند.
