دانشنامه اسلامی
مطلق و مقید از نظر اختلاف و اتفاق، و کیفیت و سبب حکم، اقسامی دارد که به لحاظ حمل مطلق بر مقید و یا عدم آن، احکام آن متفاوت می گردد.
تعریف
مطلق و مقید ایجابی، آن است که از لحاظ کیفیت حکم، هر دو حکم ایجابی باشد، چه از نظر حکم و سبب آن موافق باشد یا مخالف.
مثال برای حالات مختلف
۱. اتحاد در حکم و موجب حکم و توافق در ایجاب (که مطلق، بر مقید حمل می گردد): «ان دخلت المدینة فاکرم عالما فیها»، «ان دخلت المدینة فاکرم عالما فقیها فیها»؛۲. اختلاف در حکم و اتفاق در ایجاب (به هر دو عمل می شود): «اکرم عالما»، «اطعم عالما فقیرا»؛۳. اختلاف در حکم، و (اتفاق در موجب و ایجاب) «اکرم عالما لعلمه»، «اطعم عالما فقیرا لعلمه»؛۴. اختلاف در حکم و موجب، و (اتفاق در ایجاب) «اکرم عالما لعلمه»، «اطعم عالما فقیرا لفقره»؛۵. اتحاد در حکم، (اختلاف در موجب، و اتفاق در ایجاب) «ان سافرت فارکب فی الفلک»، «ان سافرت فارکب فی الفلک المشحون».
