دانشنامه اسلامی
انسانی که به این مرحله رسیده است، خود را با انبوهی از نعمت های خدا روبه رو می بیند و آماده می شود تا در برابر این همه نعمت شکرگزاری کند. او اگر به نعمت ها توجه نداشته یا از صاحب نعمت غافل باشد، درصدد شکرگزاری برنمی آید. قرآن در آیات خود با برشمردن نعمت ها و توجه دادن به این نکته که همه آنچه در اختیار انسان است، از خداست، این زمینه را فراهم می سازد. در چنین موقعیتی است که انسان حق شناس به ولی نعمت خود توجه کرده و درمی یابد که همه چیز از اوست و جز نعمت های او چیز دیگری از خود یا دیگری ندارد، به شکرگزاری آن ذات اقدس مشغول می شود و تا آنجا پیش می رود که حتی عبادت خویش را برای خوف از دوزخ یا شوق به بهشت انجام نمی دهد؛ بلکه انگیزه شکرگزاری از نعمت های بی شمار خدا او را به عبادت وامی دارد. «وَاِنَّ قَوْماً عَبَدُوا اللّه شُکْراً فَتِلْکَ عِبَادَه الاَحْرَارِ؛ همانا مردمی خدای را برای سپاس گفتن از او عبادت کردند و این عبادت آزادگان است».
داوری در مسائل مورد اختلاف
یکی دیگر از اهداف قرآن، حل مسائل مورد اختلاف در مرحله عمل است. فطرت پاک انسان، وی را به رعایت عدالت و اعطای حقوق دیگران فرا می خواند و در مقابل، تجاوزطلبی، او را از این کار بازمی دارد. پیامبران از یک سو با انذار و تبشیر، زمینه کنار زدن تجاوزطلبی و عمل به خواست فطرت الاهی و پاک انسان را فراهم می سازند و از سوی دیگر، با قضاوت در موارد اختلاف بین انسان ها، مصداق حقوق دیگران را تعیین می کنند. البته پس از هر پیامبری در طول تاریخ، انسان ها دچار انحراف شده اند و با آنکه مسائل حقوقی برایشان روشن بوده، حقوق دیگران را نادیده گرفته و به آنان ستم روا داشته اند.همچنین به تدریج، با ایجاد انحراف در دین خدا یا برداشت های ناروا از تعالیم دین، انسان های دیگر را به گمراهی کشیده و افراد را دچار اختلاف کرده اند. در چنین وضعیتی، فقط ایمان به خدا راه گشای مؤمنان می شود. قرآن مجید که پس از پیامبران و کتاب های آسمانی پیشین نازل شده، از جمله اهدافش، قضاوت در مسائل اختلافی میان مردم است. بنابراین هدف قرآن در یک مرحله، تبیین مسائل مورد اختلاف از نظر فکری و در مرحله دیگر، قضاوت به حق در مسائل مورد نزاع است تا از انحراف بشر در مقام عمل جلوگیری به عمل آید. قرآن در آیه ۲۱۳ از سوره بقره، هدف بعثت همه انبیا و نزول کتب آسمانی را قضاوت در مسائل مورد اختلاف مردم دانسته و به روشنی فرموده است که پس از آمدن پیامبران نیز، مردم به دلیل تجاوزطلبی اختلاف کردند. در آیه ۶۴ سوره نحل هم می فرماید: «وَمَا اَنزَلْنَا عَلَیْکَ الْکِتَابَ اِلاَّ لِتُبَیِّنَ لَهُمُ الَّذِی اخْتَلَفُواْ فِیهِ؛ ما قرآن را بر تو نازل نکردیم مگر برای آنکه موضوعات اختلافی میان مردم را برایشان روشن سازی و بیان کنی».
تثبیت مؤمنان
خداوند می فرماید: «قُلْ نَزَّلَهُ رُوحُ الْقُدُسِ مِن رَّبِّکَ بِالْحَقِّ لِیُثَبِّتَ الَّذِینَ آمَنُواْ؛ ؛ ای رسول، بگو این آیات را روح القدس از جانب پروردگارت به حقیقت و راستی آورد تا اهل ایمان را در راه خدا ثابت قدم گرداند».نزول وحی و تداوم آن، عامل ثبات مؤمنان در مسیر خویش و نلغزیدن به جهات انحرافی است. تثبیت در مرحله «قلب» نیز مطرح شده؛ ولی ثبات قدم در مسیر دین و تکامل، بیشتر ناظر به مشکلاتی است که در مقام عمل پیش می آید و انسان را در ادامه راه دچار تزلزل می کند. قرآن مجید با تقویت روحیه و توجه دادن بشر به خداوند و قدرت بی نظیر وی و نیز پاداش عظیم مجاهدان،امدادهای غیبی فرشتگان و ذکر داستان های پیامبران و مجاهدان گذشته، زمینه ثبات قدم مؤمنان و پیامبر (صلی الله علیه و اله وسلّم) را در مقام عمل فراهم می سازد.
برپایی جامعه عادلانه
...
