دانشنامه اسلامی
مطالب کتاب را می توان در چند بخش دسته بندی نمود:
در مجموع ساختار منسجم و خوبی بر کتاب حاکم است که خواننده به راحتی با آن ارتباط برقرار می کند.
در ابتدای اثر مقدمه تحقیقی آمده است که در آن تحلیل مختصر و مفیدی از کلیه منابع تاریخی ارائه شده است و لذا مطالعه آن برای کسانی که اطلاعات کمی از تاریخ و جغرافیای جهان اسلام و منابعی تحقیقی این حوزه دارند، بسیار مفید است. محقق از کتب بلاد العرب غده اصفهانی، الأعلاق النفیسه ابن رسته، المسالک و الممالک ابن خرداذبه، مسالک الممالک اصطخری و... به عنوان منابع جغرافیایی دست اول یاد می کند. وی این نکته را یادآور می شود که کتاب صورالارض ابن حوقل منسوخ است، چرا که مطالب آن با اضافات کمی در کتاب اصطخری آمده است. در بین منابع متأخر به کتاب معجم البلدان یاقوت حموی که مطالب مهمی را از مصادری نقل می کند که اکنون مفقود است به عنوان مصدری مهم یاد می کند. نویسنده در مطالعات خود گذشته از منابع حدیثی، فقهی، ادبی و تراجم از تألیفات نویسندگان معاصر خود؛ مانند صالح احمد العلی و کایتانی نیز غافل نبوده است. تسلسل تاریخی حوادث را رعایت کرده و با با بیان مهم ترین این حوادث به تبیین روابط بین آنها در سیر تاریخی بحث پرداخته است.
ویژگی های جغرافیایی بحرین در فصل اول کتاب مورد مطالعه قرار گرفته است. منابع مختلف حدود بحرین را در صدر اسلام بسیار وسیع تر از محدوده کنونی آن ذکر کرده اند، به گونه ای که تمامی سرزمین های ساحل خلیج فارس بین بصره و عمان مانند کویت و قطر را شامل می شده است. نکته مهمی که باید به آن اشاره شود، آنست که در تحدید فوق و در بخش های دیگر کتاب به جای خلیج فارس عبارت "خلیج عربی" آمده است. با مراجعه به برخی از منابعی که مؤلف در پاورقی کتاب آورده است، معلوم شد که در این منابع عبارت "بحر فارس" وجود دارد که ایشان آن را تحریف کرده است و این شیوه با روح تحقیق منافی است و حاکی از تعصب بی مورد اوست. نه تنها در این منابع عبارت خلیج عربی وجود ندارد، بلکه در برخی به بحر فارس تصریح شده است. به جهت اختصار تنها به دو نمونه از این موارد اشاره می شود:1- کتاب "معجم البلدان" یاقوت حموی جلد اول صفحه 343، در بین نام دریاها به نام بحر فارس به عنوان شعبه ای از دریای هند تصریح شده است. 2- کتاب "معجم ما استعجم من اسماء البلاد و المواضع" جلد دوم صفحه 381.
[ویکی فقه] البحرین فی صدر الاسلام (کتاب). کتاب البحرین فی صدر الاسلام تالیف عبدالرحمن عبدالکریم العانی از نویسندگان معاصر عرب است. بررسی اوضاع بحرین در صدر اسلام و تاثیر آن در حرکت خوارج از خلال منابع مختلف تاریخی، جغرافیایی، فقهی، ادبی و... هدف نگارش کتاب بوده است.
در مجموع ساختار منسجم و خوبی بر کتاب حاکم است که خواننده به راحتی با آن ارتباط برقرار می کند. مطالب کتاب را می توان در چند بخش دسته بندی نمود: ۱. مقدمه: مشتمل بر معرفی کتاب و تفکیک موضوعی و تحلیل مصادر.۲. متن کتاب: در هفت فصل تنظیم شده است. در چهار فصل اول جغرافیا ، ساکنین، شهرها و زندگی اقتصادی و در سه فصل آخر فتح اسلامی بحرین، اداره و خوارج در بحرین را مورد مطالعه قرار داده است. ۳. ملحقات: در دو بخش نامه های رسول اکرم صلی الله علیه و آله وسلّم به بحرین و والیان بحرین در قرن اول هجری را آورده است.
گزارش محتوا
در ابتدای اثر مقدمه تحقیقی آمده است که در آن تحلیل مختصر و مفیدی از کلیه منابع تاریخی ارائه شده است و لذا مطالعه آن برای کسانی که اطلاعات کمی از تاریخ و جغرافیای جهان اسلام و منابعی تحقیقی این حوزه دارند، بسیار مفید است. محقق از کتب بلاد العرب غده اصفهانی ، الاعلاق النفیسه ابن رسته ، المسالک و الممالک ابن خرداذبه ، مسالک الممالک اصطخری و... به عنوان منابع جغرافیایی دست اول یاد می کند. وی این نکته را یادآور می شود که کتاب صورالارض ابن حوقل منسوخ است، چرا که مطالب آن با اضافات کمی در کتاب اصطخری آمده است. در بین منابع متاخر به کتاب معجم البلدان یاقوت حموی که مطالب مهمی را از مصادری نقل می کند که اکنون مفقود است به عنوان مصدری مهم یاد می کند. نویسنده در مطالعات خود گذشته از منابع حدیثی، فقهی، ادبی و تراجم از تالیفات نویسندگان معاصر خود؛ مانند صالح احمد العلی و کایتانی نیز غافل نبوده است. تسلسل تاریخی حوادث را رعایت کرده و با با بیان مهم ترین این حوادث به تبیین روابط بین آنها در سیر تاریخی بحث پرداخته است.
← فصل اول
کثرت مصادر کتاب آن را در زمره کتاب های تحقیقی ارزشمند در موضوع خود قرار داده است. در اکثر ارجاعات به یک یا چند ارجاع اکتفا نشده است، بلکه مصادر متعدد ذکر شده است. و مطالب در پایان کتاب آمده است.
