دانشنامه اسلامی
در مورد زندگی او اطلاعات دقیقی به دست نرسیده و رفع تناقض بین اطلاعات پراکنده موجود نیز تا حدّی مشکل است . ظاهراً اصل او از نیشابور بود، اما نسب وی به قبیله عرب اَزْد می رسید. پدرش شاذان بن خلیل خود از محدّثان امامیه به شمار می آمد. آنگونه که از روایت کشّی بر می آید، او مدتی پس از وفات هارون عباسی (۱۹۳ق ) به همراه پدرش به بغداد آمد و در حالی که هنوز به سن بلوغ نرسیده بود، در قطیعة الربیع بغداد نزد یکی از مقریان به نام اسماعیل بن عباد به آموختن قرآن پرداخت .
اساتید
او در بغداد از مشایخی چون محمد بن ابی عمیر (د ۲۱۷ق ) بهره برد و با حسن بن علی بن فضّال آشنا گردید. براساس آنچه گذشت و خواهد آمد، حضور او در بغداد نمی تواند از ۱۹۳-۲۰۳ق / ۸۰۹ - ۸۰۸م فرا تر باشد. ابن شاذان سپس به کوفه رفت و در آن جا از مشایخی چون حسن بن محبوب ، احمد بن محمد بن ابی نصر، صفوان بن یحیی و نصر بن مزاحم منقری بهره جست . با توجه به روایت او از داوود بن کثیر کوفی که در حدود ۲۰۳ق وفات یافته و ظاهر حکایت کشی که دلالت بر حضور ابن شاذان در کوفه در زمان حیات طاهر ذوالیمینین (د ۲۰۷ق ) دارد، می توان حداقل اقامت او در کوفه را در فاصله ۲۰۳-۲۰۷ق دانست . ابن شاذان به واسط نیز رفته است . در میان مشایخ او برخی محدّثان بصری چون حمّاد بن عیسی ، محمد بن جمهور عمّی و ابوجعفر بصری دیده می شوند، ولی دلیلی بر اثبات حضور او در بصره در دست نداریم . در عبارت مبهمی از نجاشی آمده که ابن شاذان صحبت امام جواد (علیه السلام) ( امامت : ۲۰۳-۲۲۰ق ) را درک کرده و از آن حضرت روایت کرده است ، ولی احتمال دارد این خبر مربوط به پدر فضل بوده باشد.
اصحاب امام هادی
طوسی در رجال ابن شاذان را در شمار اصحاب امام هادی (علیه السلام) (امامت : ۲۲۰-۲۵۴ق ) آورده است . با توجه به حضور ابن شاذان در عراق در ربیع اول سده ۳ق ، احتمال روایت مستقیم او از این دو امام وجود دارد، اما اینکه در آثار ابن بابویه به احادیثی برمی خوریم که حاکی از استماع مستقیم ابن شاذان از امام رضا (علیه السلام) است و گاهی تصریح شده که این استماع در زمانی نسبتاً طولانی انجام گرفته ، امری غریب است ، ولی صحبت او را با آن حضرت ، برقی ، طوسی و نجاشی تأیید نکرده اند و کشی به تکرار روایات با واسطه او را از امام رضا (علیه السلام) آورده است .
سفر به نیشاپور
...
