لغت نامه دهخدا
طیس. [ ] ( اِخ ) ( بندر... ) از بنادر قدیم و معتبر بوده است [ در بلوچستان ] و بمرور دهور خراب و معدوم الاثر شده بود. در سنه 1282 هَ. ق. از خوانین مکران به وکیل الملک مرحوم اطلاع دادند که چنین بندری در لب دریا واقع است ، وکیل الملک این بنده را در فصل تابستان در عین شدت و حرارت هوا بطور چاپاری روانه نمودند. عاجلاً به مکران رفته ، میر عبداﷲخان ضابط مکران را به اتفاق خود برده ، همان محل را دیده ، به اجازه مرحوم وکیل الملک محض تصرف دولت روزافزون قلعه مختصری بنا نموده و بیست خانوار هم از اهالی دشت در آن جا سکنا داده شد که از دست اندازی و تطاول اغیار محفوظباشد، و سکنه مزبور هنوز در آن جا متوقفند، و چون بندر مزبور در واقع بهتر و شایسته تر از چاه بهار است ومرتع هم دارد، برحسب امر و اجازه اولیاء دولت علّیه ، وکیل الملک غیر از قلعه سابق ، قلعه ای محکم و عمارات خوب و مرغوب از نو بنا گذاشته اند بمباشری میرزا محمدحسین کرمانی ساخته شده ، و در هذه السنه ( 1294 هَ. ق. ) که این بنده بسیاحت بلوچستان مأمور بود، مخصوصاً یک روز در آن جا توقف کرده سیر قلعه و تعمیرات آن جا را کرد، بسیار قلعه خوبیست ، و یک سمت بدنه قلعه وصل بدریاست ، قدری ناتمامی دارد که بنا و عمله در میان آن مشغول کارند، من بعد آبادی آن جا بهتر و جمعیتش افزونتر خواهد شد. آب آن جا نیز از چاه است لکن شیرین تر و گواراتر از چاه بهار است. دیوار بزرگی از سمت دریا کشیده اند برای بارانداز و غیره. حصن معتبری است ،و اصل قلعه نو در روی تپه مرتفعی ساخته شده ، از قبیل اشجار که در چاه بهار هست قلیلی هم در اینجا پیدامی شود. ( مرآت البلدان ج 1 ص 279 ). جائی نزدیک چاه بهار. و در فرهنگ جغرافیائی ایران آمده است : دهی از دهستان کنارک شهرستان چاه بهار در 8 هزارگزی شمال چاه بهارکنار شوسه چاه بهار به ایرانشهر. کوهستانی گرمسیر مالاریائی با350 تن سکنه. آب آن از چاه و باران. محصول آنجا غلات و خرما و لبنیات. شغل اهالی زراعت و گله داری. راه آن شوسه است. ( فرهنگ جغرافیائی ایران ج 8 ).
