بی بی شهربانو
فرهنگ فارسی
دانشنامه آزاد فارسی
بقعه و زیارتگاهی در دامنۀ جنوبی کوه رِی یا کوه بی بی شهربانو در شرق شهرری، جنوب تهران. این بنا، به عنوان آرامگاه شَهربانو، دختر یَزدگِرد سوم (آخرین شاهنشاه ساسانی)، و همسر امام حسین (ع) و مادر امام سجاد (ع) پنداشته می شود. با وجود این، در منابع کهن به این آرامگاه اشاره ای نشده است. در متون قدیم، از شهربانو به عنوان دختر یزدگرد سوم نامی نیست؛ با این حال، براساس یکی از روایات موجود، شهربانو در زمان خلافت عُمَر بن خَطّاب اسیر و به مدینه برده شد تا فروخته شود، اما امام علی (ع)، خلیفه را از این کار منع کرد. عمر نیز انتخاب همسر را به اختیار شهربانو گذاشت و او نیز حسین بن علی (ع) را برگزید. برخی از گزارش های موجود، مرگ شهربانو را پس از تولد امام سجاد (ع)، و محل دفن وی را قبرستان بَقیع دانسته اند. اما بر پایۀ روایتی دیگر، امام حسین (ع) پس از حرکت به سوی کوفه، شهربانو را به ایران فرستاد و او در راه، در رِی درگذشت. از دیدگاه مِری بویس، شاید که بقعۀ بی بی شهربانو در اصل نیایش گاه آناهیتا بوده است. این مجموعه در محوطه ای مستطیل شکل به طول ۳۳ متر و عرض ۲۲ متر قرار دارد که از سه سو با دیواری سنگی مربوط به دوران آل بویه احاطه می شود. بنای اصلی بقعه از سنگ و گچ ساخته شده است و طاق های آجری دارد. مدخل اصلی حَرَم، سردری از روزگار صَفَویه دارد و گنبد کاشی کاری آن مربوط به عصر قاجاریه است. کهن ترین کتیبۀ موجود در بقعه، نوشته های روی صندوق مَرقَد مورخ۸۸۸ق است. این بنا به شمارۀ ۲۵۶ در فهرست آثار تاریخی ایران ثبت شده است.
