دانشنامه اسلامی
مصدر از دیدگاه مشهور نحویون، اصل در کلام (مبدأ مشتق) است؛ هر چند برخی فعل یا اسم مصدر را اصل می دانند و برخی دیگر معتقدند مصدر در صورتی مبدأ مشتقات است که هیئت مصدری آن الغا شود.
اقوال اصولیان در وضع هیئات مصدر
درباره وضع هیئات مصدر، میان اصولی ها، به شرح زیر، اختلاف وجود دارد: ۱. برخی معتقدند هیئت مصدر برای حکایت از نسبت ناقص بین حدث و ذات مبهم وضع شده است، و مراد از ذات مبهم، همان فاعل یا مفعول نامعین است؛۲. برخی دیگر از جمله مرحوم «محقق نائینی» معتقدند هیئت مصدر برای دلالت بر ذات منتسب، یعنی برای حدث در حال صدور آن از فاعل، وضع شده است؛ بنابراین، هیئت مصدر بر انتساب به ذات دلالت نمی کند، بلکه انتساب به ذات، از اضافه مصدر به فاعل یا مفعول استفاده می شود، مانند: «ضرب زید بکراً» که در این جا ضرب، به فاعل (زید) انتساب دارد، و یا مانند: «ضرب بکر» که در این جا ضرب، به مفعول (بکر) انتساب دارد. تفاوت این دو دیدگاه در این است که در اولی، انتساب به ذات، قید هیئتِ مصدر است، اما در دومی چنین نیست.
