مهیار دیلمی
فرهنگ فارسی
مهیار بن مرزویه
دانشنامه آزاد فارسی
(یا: مهیار بن مرزویه) شاعر عرب زبان و منشی عربی نویس ایرانی و زردشتی تبار دورۀ دیلمیان. نزد سید شریف رضی به تحصیل علم و ادب پرداخت و در ۳۹۴ق نزد همو اسلام آورد. برای کارهای ترجمه به بغداد فراخوانده شد. مدتی در دیوان آل بویه سِمت دبیری داشت. از همین رو تذکره نویسان او را به الکاتب ملقب کرده اند. به زبان های عربی و فارسی تسلط کامل داشت و افزون بر قصیده، غزل و لغز و اخوانیات نیز می سرود. اشعار بسیار زیبایی در مدح اهل بیت (ع) سروده است. خطیب بغدادی او را از همۀ شعرای زمان خود برتر دانسته است. اشعار او از نظر معانی شعری ابتکاری و از جهت سبک قوی و استوار بود. شاهکار وی مرثیه ای در سوگ شریف رضی است. قصیدۀ لامیة مهیار از قصاید مشهور بوده که سید احمد ابن طاووس با نام الازهار فی شرح لامیة مهیار شرحی بر آن نوشت. دیوان شعر او در ۴ جلد در بیروت به چاپ رسیده است.
دانشنامه اسلامی
وی مدتی متصدی امر کتابت آل بویه بود و در بغداد برای ترجمه ی مطالب از فارسی به عربی استخدام شد. وی شاعری بزرگ بود و مقدم شاعران هم عصر خود به حساب می آمد. وی اصلاً ایرانی و اهل بغداد بود لذا به او کاتب فارسی گفته اند.
او را جامع فصاحت عرب و بیان ادب فارسی می دانند و در بسیاری از جهات شعری از استادش، شریف رضی برتر بود. او اشعار بسیاری در مدح اهل بیت و مراثی امام حسین علیه السلام گفته است. از ممدوحان وی می توان به ابوطالب محمد بن ایوب، از وزیران خلفای عباسی و ابونصر سابور و ابومنصور بن مزرع و غیره اشاره کرد.
فرزندش حسن یا حسین بن مهیار دیلمی نیز از شاعران بزرگ بوده که «قصیده ی حائیه»اش معروف است.
از آثارش: دیوان شعر شامل چهار مجلد؛ قصیده لامیه که ابن طاووس حلی شرحی به نام «الازهار» بر آن نگاشته است و بزودی بزرگترین شاعر عهد خود گردید. مهیار دارای احساسات شدید ایرانی و طرفدار عقاید ملی بود و اشعاری در هجو قوم عرب سرود. دیوان شعر او چهار مجلد است.
