دانشنامه اسلامی
خاندان ابن منده محدثان بسیاری پرورد چنان که ذهبی درباره آنان تألیف مستقلی نوشته است.
ابو عبدالله محمد بن اسحاق بن محمد(310- آخر ذیقعده 395ق)، از محدثان مشهور و نامدارترین فرد خاندان ابن منده است.
او از پدر و عموی پدرش عبد الرحمان بن یحیی حدیث شنید و نیز از جمعی دیگر از مشایخ اصفهان مانند: محمد بن قاسم کرّانی، محمد بن عمر بن حفص و ابو علی حسن بن محمد بن نَضْر استماع نمود. ابراهیم بن محمد الدیبلی ،ابراهیم بن حمزه ،احمد بن حسن اسماعیل ،احمد بن عبد الرحیم قیروانی و بسیاری دیگر از مشایخ روزگار خویش استفاده کرد.گفته شده است که ابن منده پیش از 17سالگی از ابن ابی حاتم(د 327ق) اجازه روایت گرفت. در 330ق، یا سالی پیش از آن، در جست و جوی حدیث سفری را آغاز کرد که 45سال طول کشید. او خود گفته که شرق و غرب را دوبار زیر پا گذاشته است. ابن منده نخست به نیشابور رفت. در آنجا از محمد بن حسین قطان، ابو علی محمد ابن احمد میدانی، ابو العباس اصم، ابو عبد الله ابن اخرم و دیگران حدیث شنید. وی به جز نیشابور در دیگر شهرهای خراسان هم اقامت کرد. در بخارا نزد هیثم بن کُلیب شاشی و دیگران، صحیح بخاری را استماع نمود و نیز از محمد جوزجانی و هارون بن احمد جرجانی حدیث شنید. همچنین، در سرخس از عبدالله ابن محمد بن حنبل و در مرو از محمد بن احمد بن محبوب استماع نمود و به بلخ نیز سفر کرد. احتمالاً اقامت اصلی ابن منده در نیشابور بود و همواره بدانجا باز می گشت، چنانکه در 339 ق950/م از نیشابور عازم عراق شد و چند سالی در نواحی عراق و شام به مسافرت پرداخت.
در بغداد از اسماعیل بن محمد صفار نحوی و ابو جعفر ابن بُخْتَری رزّ از حدیث شنید. در 344ق در دمشق بود و از ابو القاسم نصیبی بهره گرفت. در ادامه سفر خود در طرابلس شام از خیثمة بن سلیمان قرشی، در غزه از علی بن عباس غزی و در بیت المقدس از احمد بن زکریا مقدسی استماع نمود. احتمالاً وی پیش از سفرهایش به عراق و شام نخست به مکه رفته است، زیرا در آنجا پیش از 340ق از ابو سعید ابن اعرابی(د 340ق) استماع حدیث کرده و نیز در مدینه از جعفر بن محمد علوی حدیث شنیده است.
ابن منده همچنین در ادامه سفر به مصر رفت و در آنجا از ابو القاسم حمزة بن محمد کنانی، احمد بن حسن بن عتبه رازی، محمد بن سعد باوردی، ابو طاهر احمد مدینی و جز آنان حدیث شنید. در اقامت چند ساله خود در مصر به شهرهای مختلف از جمله اسکندریه، تنّیس و جزیره تونه برای استماع حدیث سفر کرد. به هر حال در 361ق ابن منده در بخارا بود و حاکم نیشابوری او را ملاقات کرد و در 375ق که ابن منده قصد بازگشت به اصفهان را داشت، همراه وی به نیشابور آمد. ابن منده چون به موطن خود باز می گشت، 40بار کتاب به همراه داشت که از 700 ،1تن از مشایخ کتاب حدیث کرده بود. در روایتی اغراق آمیز از قول ابن منده گفته شده که وی30هزار راوی حدیث را درک کرده و از هر یک حداقل 10حدیث داشته است.
