دانشنامه اسلامی
برابر عربی آشامیدنی، «شراب» از مادّه (ش ر ب) است که در قرآن 11 بار بر انواعی از آشامیدنی های دنیا و آخرت اطلاق شده است. واژه شُرب که در مجموع 39 بار به شکل های گوناگون در قرآن دیده می شود، به معنای خوردن چیزی است که جویده نمی شود و شراب، مایعی است که نوشیده می شود.
از همین ماده است «مشرب» و جمع آن «مشارب» به معنای محل آشامیدن یا برداشتنِ آب: «قَد عَلِمَ کُلّ أناس مَشرَبهم» (سوره بقره/2، 60 ؛ سوره اعراف/7، 160) که مترادف با شراب نیز آمده: «وَلهم فیها مَنفِعُ و مَشارِب»؛ و برای آنان در آن ها سودها و نوشیدنی هایی است. (سوره یس/36، 73)
شِرب با کسره شین، شکل دیگری از این مادّه به معنای سهمی از آب است: «لها شِربٌ و لکم شِربُ یَوم معَلوم»؛ برای آن سهمی و برای شما سهم روزی معیّن است. (سوره شعراء/26، 155)
باب اِفعال این مادّه نیز فقط یک بار برای «محبّت شدید» استعاره آورده شده است. (سوره بقره/2، 93) دیگر واژه قرآنی این موضوع «سقی» از مادّه (س ق ی) به معنای نوشانیدن است که در مجموع 25 بار به شکل های گوناگون در قرآن دیده می شود: «و سَقهم ربُّهم شَراباً طَهوراً»؛ و پروردگارشان نوشیدنی پاکیزه ای به آنان می نوشاند. (سوره انسان/76، 21)
باب اِفعال این مادّه به معنای فراهم کردن نوشیدنی است: «نُسقِیکم مِمّا فی بُطونِه مِن بَینِ فرث و دَم لَبناً خالِصاً»؛ از آن چه در شکم های آن ها است، از میان سرگین و خون، شیری ناب فراهم می کنیم. (سوره نحل/16، 66)
از همین روی خداوند در همه جا اسقا (فراهم کردنِ آب) را به خود نسبت داده؛ ولی سقی (دادنِ آب به دیگری) را به خود نسبت نداده است مگر در مورد ابرار در بهشت. (سوره انسان/76، 21) «سقایه» به معنای ظرفی که از آن آب نوشیده می شود، از همین مادّه است (سوره یوسف/12، 70) و به معنای محلی که در مراسم حج از آن آب برداشته می شود یا به معنای «آب دادن» به حاجیان نیز بکار می رود: «أجَعَلتم سِقایَةَ الحاجِّ ... » (سوره توبه/9، 19) سُقیی با ضمّه سین (مصدر) شکل دیگری از این مادّه به معنای آب دادن است: «فَقالَ لَهم رسولُ اللّهِ ناقَةَ اللّهِ و سُقیها»؛ و رسول خدا به آنان گفت: زنهار! ماده شتر خدا و آب دادنش را . (سوره شمس/91، 13)
با مقایسه دو واژه شرب و سقی، این تفاوت را می توان بیان کرد که آشامیدن یک معنای فاعلی (فراهم کردن و دادنِ آب) و یک معنای مفعولی (خوردن آب) دارد؛ آنگاه که به معنای فاعلی نظر باشد، واژه سقی و آن گاه که به معنای مفعولی توجه باشد، شرب بکار می رود.
